«Και εκείνη δεν απήντησε». Ποιος θυμάται ακόμη αυτή την παλαιική φράση; Φαίνεται ότι προήλθε από την ελληνική μετάφραση έργου της πολυγραφότατης μυθιστοριογράφου Ματθίλδης Σεράο (1856-1927) και καθιερώθηκε με ειρωνική σημασία για κάθε περίπτωση όπου δεν δίνεται η οφειλόμενη απάντηση.
Τη θυμήθηκα ακούγοντας την υπουργό Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως στη ραδιοφωνική εκπομπή του Παύλου Τσίμα στις 20 Ιουνίου. Τη ρώτησε εκείνος, με αφορμή το άρθρο μου για την «ταμπακιέρα» («Κ», 5.6.2022), τι νόημα έχουν καινοτομίες όπως η «εσωτερική κινητικότητα» αν δεν υπάρχει υποχρεωτική παρακολούθηση των παραδόσεων και αν είναι απροσδιόριστος ο χρόνος των εξετάσεων. Και εκείνη δεν απήντησε…
Ή μάλλον απήντησε με μια εντελώς παραπλανητική υπεκφυγή. Είπε ότι επαφίεται στα πανεπιστήμια να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει το νομοσχέδιό της. Αυτό όμως ισχύει μόνο για τη θέσπιση υποχρεωτικής παρακολούθησης των παραδόσεων. Πράγματι, το νομοσχέδιο κατ’ αρχήν την επιτρέπει, έστω με μια αόριστη μνεία (άρθρο 66 παρ. 3 περ. στ΄). Αλλά τον περιορισμό της αναρχίας των ετεροχρονισμένων εξετάσεων (ή άλλων αξιολογήσεων) το νομοσχέδιο ρητά και κατηγορηματικά τoν αποκλείει: «Για τα προγράμματα σπουδών πρώτου κύκλου, οι φοιτητές δικαιούνται να εξεταστούν σε μαθήματα και εκπαιδευτικές δραστηριότητες ανεξαρτήτως του ακαδημαϊκού εξαμήνου στη διάρκεια του οποίου παρέχονται σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών» (άρθρο 65 παρ. 3). Δεν θα μπορούν, λοιπόν, τα πανεπιστήμια να επιβάλουν κανένα περιορισμό.
Θα συνεχίσουν, επομένως, οι προπτυχιακοί φοιτητές να εξετάζονται όποτε γουστάρουν και όσες φορές θέλουν, όπως ακριβώς ισχύει και σήμερα. Θα μπορούν, λ.χ., να «οφείλουν» μαθήματα του πρώτου εξαμήνου ενώ βρίσκονται, τάχα, «στο πτυχίο»! Τα ίδια θα συνεχίσουν να ισχύουν και για κάθε άλλη μορφή αξιολόγησης.
Υπάρχει άραγε κάποιος τομέας γνώσης που δεν οικοδομείται διαδοχικά σύμφωνα με κάποιο σχήμα της μορφής α, β, γ … ω; Υπάρχει κάποιο είδος εκπαίδευσης που δεν ακολουθεί κάποιο αντίστοιχο σχήμα; Οπου δηλαδή μπορείς να μάθεις το β πριν από το α, το ω πριν από το γ, κ.ο.κ.; Τι νόημα έχουν τότε τα εκπαιδευτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων ανά τους αιώνες, που προβλέπουν ορισμένη σειρά μαθημάτων από χρόνο σε χρόνο; Γιατί να μην μπορεί να πάρει ο φοιτητής αμέσως, από το πρώτο εξάμηνο, ένα μάθημα που προβλέπεται στο έβδομο, σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών;
Τι νόημα έχουν καινο- τομίες όπως η «εσωτε- ρική κινητικότητα» αν δεν υπάρχει υποχρεωτική παρακολούθηση των παραδόσεων και αν είναι απροσδιόριστος ο χρόνος των εξετάσεων;
Αν δεν έχει σημασία το εξάμηνο στο οποίο ανήκει το κάθε μάθημα, τότε το «εγκεκριμένο πρόγραμμα» δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα τυχαίο συνονθύλευμα από λίθους και πλίνθους ατάκτως ερριμμένους. Τα προγράμματα, όμως, υποτίθεται ότι αποτυπώνουν μια συγκεκριμένη ιεραρχική και χρονική σειρά. Οι λίθοι και οι πλίνθοι και οι κέραμοι οι ατάκτως ερριμμένοι είναι οι εξετάσεις (ή άλλες αξιολογήσεις) όπως γίνονται μόνο στη χώρα μας και όπως διαιωνίζονται από το σημερινό νομοσχέδιο.
Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, αυτά ακριβώς που επικαλούνται όσοι διαφημίζουν το νομοσχέδιο, η εξέταση (ή άλλη αξιολόγηση) ακολουθεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας ενός μαθήματος. Σε περίπτωση αποτυχίας προβλέπεται περιορισμένος αριθμός ευκαιριών επανεξέτασης, σε περιορισμένο χρονικό διάστημα. Γιατί τάχα δεν μπορούμε να μιμηθούμε τα ίδια ακριβώς διεθνή πρότυπα σ’ αυτό το θεμελιώδες ζήτημα;
Είναι θλιβερό, είναι κατάντημα να χρειάζεται να εξηγηθούν τόσο αυτονόητα πράγματα, όπως γίνεται εδώ για τελευταία φορά. Ακόμη πιο αποκαρδιωτική είναι η εκκωφαντική σιγή που επικρατεί για το συγκεκριμένο ζήτημα – σιγή όχι ενός, αλλά πολλών ιχθύων. Οπως φαίνεται, δεν αποτελεί πρόβλημα άξιο λόγου ούτε για τους πολιτικούς όλων των κομμάτων, ούτε για τους «χίλιους» ή περισσότερους καθηγητές, ούτε για όσους άλλους ξεσπαθώνουν ή και απλώς σχολιάζουν το νομοσχέδιο.
Υπάρχει κάποια εξήγηση γι’ αυτή την ασυνήθιστα γενική συνωμοσία σιωπής; Η μόνη εξήγηση δεν μπορεί παρά να είναι η ανομολόγητη απροθυμία όλων να δυσαρεστήσουν τους φοιτητές, τωρινούς και μελλοντικούς, μαζί με τις οικογένειές τους. Αλλά και ο φόβος μήπως δυσαρεστηθούν όσοι ανάξιοι διδάσκοντες έχουν βολευτεί με τη συστημική χαλαρότητα και δεν εννοούν να ξεβολευτούν.
* Ο κ. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος είναι τ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.