Δεν είναι μόνη η μουσική. Δεν υπάρχει χωρίς τις πέτρες. Χωρίς τους ήχους της φύσης και των ανθρώπων. Δεν την ακούς το ίδιο χωρίς το τσίπουρο.
Ο Κρίστοφερ Κινγκ, που μαγεύτηκε από τη μουσική, δεν ανακάλυψε στα παλιά βινύλια μόνο τον αρχαίο λυγμό του κλαρίνου. Ανακάλυψε, διά της μουσικής, κι έναν κόσμο. Βούτηξε σε αυτόν. Του αφιερώθηκε. Και δοκίμασε να τον αρθρώσει σε λόγο.
Το βιβλίο στο οποίο ο Κινγκ οφείλει την προχθεσινή, τιμητική του πολιτογράφηση –«Το Ηπειρώτικο Μοιρολόι» (εκδόσεις Δώμα)– δεν είναι μια μουσικολογική διατριβή. Είναι η βιωματική κατάδυση στον σύμπαντα κόσμο, του οποίου η μουσική δεν είναι απλώς μέρος. Είναι οργανικό συστατικό.
Στον κόσμο αυτό, όλα είναι ύλη. Οι τυχαίοι ήχοι – όπως ο ήχος που κάνει το θυμιατό που χτυπάει πάνω στη χρυσή κορνίζα μιας εικόνας, συνηχώντας με το καμπάνισμα από τα κουδούνια των προβάτων. Οι γεύσεις – όπως η γεύση του τσίπουρου, που μοιάζει «σαν τα θεϊκά υγρά που παράγει η συνεύρεση δύο αγγέλων». Οι άνθρωποι – όπως πυκνώνουν στα πανηγύρια, και όπως χειρονομούν «θυμίζοντας ότι κατάγονται από αρχαία φύτρα».
Το ηπειρώτικο μοιρολόι και ο κόσμος του.
Η μουσική σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι φτιαχτή. Είναι φυσική. Πετροφυής. Ακόμη και η ποίηση, που μιλάει για πράγματα άπιαστα, όπως ο θάνατος, έχει ρίζες στο χώμα. Το δίστιχο που καταγράφει ο Κινγκ μνημειώνει αυτήν την ενότητα: «Γιατί ο κόσμος είν’ δεντρί, και μεις οπωρικό του / Κι ο Χάρος, που είν’ ο τρυγητής, μαζώνει τον καρπό του».
Αν ο Κινγκ αξίζει να είναι –και τυπικά– μέλος της εθνικής κοινότητας· αν η τιμή της ελληνικής πολιτείας τού οφειλόταν, δεν είναι επειδή απλώς ως επιφανής αλλοδαπός «ασχολήθηκε» με την παράδοση. Είναι επειδή κοιτάζοντάς την τη ζωογόνησε. Την καθάρισε από τα μπάζα των προκαταλήψεων που είχαν ταυτίσει το κλαρίνο με χουντικό φολκλόρ, βγάζοντας ξανά στο φως τη θαμμένη δύναμή της· αποκαθιστώντας τη σοφία των βράχων που τη υπέθαλψαν.
Ακόμη και η πιο εμβριθής εγχώρια λαογραφία δεν θα μπορούσε να πετύχει αυτήν την ανακαίνιση με τρόπο εξίσου διαφωτιστικό, όσο το ξένο βλέμμα. Οσο ο ξένος που έμαθε να αγαπά από την αρχή –από τις πηγές του– αυτό που το δικό μας αισθητήριο προσπερνά ως φθαρμένο, παλιό και τετριμμένο.
Το ίδιο αποτέλεσμα στο πεδίο της ιστοριογραφίας έφερε και η ματιά του άλλου τιμητικώς πολιτογραφηθέντος – του Μαρκ Μαζάουερ, που κατόρθωσε να αφηγηθεί την εθνική περιπέτεια κατά βάθος, χωρίς εξωραϊστικές αποσιωπήσεις, αλλά και χωρίς την παραμορφωτική αυτολύπηση της βαλκάνιας μειονεξίας.
Η ευεργεσία του Κινγκ είναι πιο βαριά από την τιμή της νέας του ιθαγένειας, αφού, πριν εκείνη του απονεμηθεί, την είχε κιόλας προικίσει με νέα νοήματα, εξασκώντας στη ζωντανή ελληνική κουλτούρα έναν φιλελληνικό ρομαντισμό που δεν είχε ανάγκη τη φοβερή αίγλη των μαρμάρων. Που στυλώθηκε με πέτρα και τσίπουρο.