Ο δρόμος ήταν άδειος, οπότε πάτησα το φρένο και σταματήσαμε στην αρχή της ευθείας. “Είστε έτοιμες;” τις ρώτησα. Δήλωσαν έτοιμες. Πάτησα απότομα το γκάζι της Άντζελας και το βάρους 2 τόνων σιδερένιο θηρίο εκτινάχτηκε (πιο ακριβές: εκτοξεύτηκε) μπροστά με τρομερή, αναπάντεχη ορμή, βουλιάζοντας τις πλάτες μας στα καθίσματα, και μετά συνέχισε να επιταχύνει, επίσης αναπάντεχα γρήγορα και επιπλέον αλλόκοτα αθόρυβα. Το μόνο που ακουγόταν ήταν ένα θρόισμα του αέρα και οι στριγκλιές ενθουσιασμού από πίσω. Οι ενήλικες μπροστά δεν στριγγλίζαμε -αλλά χαμογελούσαμε, πλατιά.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε είχα την ευκαιρία να δοκιμάσω για πρώτη φορά ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Εντελώς τυχαία, το γραφείο ενοικίασης μας έδωσε ένα διαφορετικό από αυτό που είχαμε παραγγείλει, και συγκεκριμένα ένα ολοκαίνουργιο μοντέλο της μάρκας Tesla, μεγάλο, ψηλό και κατακόκκινο. Το ονομάσαμε Άντζελα. Το οδήγησα για δέκα ημέρες στη Νότια Καλιφόρνια, για να καταλάβω από πρώτο χέρι το πώς είναι να χρησιμοποιείς κάτι τέτοιο σήμερα. Πόσο διαφορετικό είναι από ένα βενζινοκίνητο; Πόσο μεγάλος μπελάς είναι το θέμα της φόρτισης; Σου δημιουργεί άγχος; Πλέον το 10% των νέων αυτοκινήτων που πωλούνται στην Ευρώπη είναι ηλεκτρικά. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο -κι οι υποδομές είναι ακόμα πολύ μακριά από εκεί που θα έπρεπε- και οι τιμές τους γενικά είναι παντού ακόμα πολύ υψηλές, αλλά κάποια στιγμή οι τιμές θα πέσουν, και το δίκτυο των φορτιστών ακόμα και σε χώρες όπως η δική μας θα γίνει πιο εκτεταμένο και επαρκές. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν ήδη επενδύσει πολλά στην στροφή σε αυτή την τεχνολογία, και φαίνεται ότι η αυτοκίνηση πηγαίνει προς τα εκεί. Τι θα σημαίνει αυτή η αλλαγή; Πόσο θα επηρεάσει το πώς μετακινείται ο κόσμος; Να μερικά πράγματα που διαπίστωσα στην πράξη.
Τέσσερα είναι τα βασικά που αξίζει να θυμάται κανείς για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα: το πόσο αθόρυβα είναι, το πόσο γρήγορα είναι, το πόσο πρακτικά (μπορεί να) είναι και, βεβαίως, το ότι πρέπει να τα βάζεις στην πρίζα για να τα φορτίσεις, και όχι να τα γεμίζεις με υγροποιημένους δεινόσαυρους στο βενζινάδικο.
Να πούμε εδώ μερικά στοιχειώδη: τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν έχουν πολύπλοκους, μεγάλου μεγέθους κινητήρες με πολλά κινούμενα μέρη, παραδοσιακό κιβώτιο ταχυτήτων ή ντεπόζιτο. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να φιλοξενούν στο εσωτερικό τους μια αλληλουχία διαρκών ελεγχόμενων εκρήξεων για να παράγουν την ενέργεια που χρειάζεται για να στριφογυρίσουν οι τροχοί τους. Έχουν ένα μικρότερου μεγέθους ηλεκτρινό μοτέρ (ή, σε πολλές περιπτώσεις, περισσότερα από ένα) που είναι σχεδόν αθόρυβο, και μια μεγάλη μπαταρία ιόντων λιθίου, που μοιάζει περισσότερο με συστοιχία εκατοντάδων μπαταριών σαν αυτές που έχουν τα λάπτοπ. Αυτή είναι πολύ ογκώδης και βαριά, έχει χρόνο ζωής και καλής λειτουργίας τα δέκα χρόνια περίπου (ή και περισσότερο, αν την φροντίζει ο χρήστης) και συνήθως βρίσκεται εγκυστωμένη στο πάτωμα του αυτοκινήτου, συνεισφέροντας επιπλέον και στη σταθερότητά του στο δρόμο (καθώς κρατά το κέντρο βάρους του οχήματος χαμηλά). Επιπλέον αυτό το στήσιμο βοηθά ώστε η καμπίνα του αυτοκινήτου να έχει περισσότερο χώρο και, σε αρκετά μοντέλα, το μπροστινό καπό να φιλοξενεί κάτι σαν μικρότερο, δεύτερο πορτ μπαγκάζ. Πλέον, οι μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων τους δίνουν μια αυτονομία που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνά τα 400 χιλιόμετρα. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, επίσης, είναι γενικά αρκετά πιο βαριά από τα βενζινοκίνητα, αλλά αυτό δεν φαίνεται και πολύ στη συμπεριφορά τους στο δρόμο επειδή κατά κανόνα είναι πάρα πολύ σβέλτα και ευέλικτα. Κατά τα άλλα, μοιράζονται όλα τα τεχνολογικά θαύματα των βενζινοκίνητων σε πράγματα όπως τα φρένα, τα λάστιχα, οι προδιαγραφές ασφάλειας, τα υλικά και το software. Εταιρείες όπως οι Νοτιοκορεάτικες Kia και Huyndai (ανήκουν στον ίδιο όμιλο), η αμερικανική Tesla αλλά πλέον και οι γερμανικές του ομίλου VW ηγούνται στο χώρο και έχουν ήδη φτιάξει μερικά εξαιρετικά και αρκετά δημοφιλή μοντέλα -κυρίως σε κατηγορίες τιμών από 50.000 ευρώ και πάνω. Αυτά για τη θεωρία.
Στην πράξη, το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς όταν οδηγεί ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι ο ήχος. Δεν ακούγεται σχεδόν τίποτε. Δεν υπάρχει γουργουργητό από τη μηχανή, ούτε το ανεπαίσθητο τρέμουλο όταν το αμάξι παίρνει μπρος. Βεβαίως, υπάρχουν και βενζινοκίνητα ή πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα που έχουν εξαιρετικά μονωμένη και ήσυχη καμπίνα -αλλά αυτά είναι μόνο πανάκριβα και πολυτελή μοντέλα. Τα ηλεκτρικά είναι όλα αθόρυβα. Καταλαβαίνει κανείς αν είναι αναμμένα ή όχι κυρίως από την οθόνη. Κάποια μοντέλα, μάλιστα -όπως η Άντζελα- πρακτικά είναι μονίμως αναμμένα (σε κάτι σαν “sleep mode” των λάπτοπ) και απλά ανάβουν οθόνες και συστήματα μόνο όταν χρησιμοποιούνται.
Η αίσθηση της ησυχίας είναι γνώριμη σε όσες και όσους έχουν δοκιμάσει υβριδικά αυτοκίνητα, από αυτά που ενίοτε μπορούν να κινούνται (για λίγο) μόνο με το ηλεκτρικό μοτέρ. Αλλά είναι πολύ, πολύ εντονότερη στα πλήρως ηλεκτρικά επειδή σε αυτά, όσο κι αν πατηθεί το γκάζι, ποτέ δεν ακούγεται βόμβος και ποτέ δεν εμφανίζεται τρέμουλο. Οι μόνοι ήχοι που ακούγονται όσο αυξάνεται η ταχύτητα, είναι οι ήχοι από την τριβή των τροχών στο οδόστρωμα, και η αντίσταση του αέρα. Επιπλέον, κατά κανόνα τα ηλεκτρικά δεν έχουν καθόλου ταχύτητες. Δεν είναι σαν τα αυτόματα βενζινοκίνητα ή υβριδικά, που αλλάζουν μόνα τους τις ταχύτητες -δεν έχουν καθόλου ταχύτητες, οπότε όταν πατάς γκάζι, πάνε, φεύγουν, επιταχύνουν, εκτοξεύονται, χωρίς να κομπιάσουν ποτέ, χωρίς διάλειμμα για να ανεβάσουν από την τρίτη στην τετάρτη, συνεχόμενα και γραμμικά. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αίσθηση και πολύ ευχάριστη -όταν μετά ξαναμπαίνεις σε βενζινοκίνητο ή υβρδικό, ακόμα και σε κάποιο από τα σχετικά ακριβά κι εξελιγμένα μοντέλα, νιώθεις σαν να ταξίδεψες στο χρόνο προς τα πίσω.
Το πόσο ήσυχα τσουλάει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο έχει και άλλες συνέπειες, ενίοτε αναπάντεχες. Ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι ο διαρκής βόμβος μιας μηχανής κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, ας πούμε, μπορεί να είναι ενοχλητικό και κουραστικό πράγμα. Στη Νορβηγία το 86% των καινούργιων αυτοκινήτων που πουλήθηκαν το 2021 ήταν ηλεκτρικά -αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κάθεσαι στο μπαλκόνι στην αντίστοιχη “πλατεία Συντάγματος” στο Όσλο, απέναντι από το κοινοβούλιο, με την κίνηση του κέντρου της πόλης από κάτω, και το μόνο που ακούς να είναι τα πουλάκια που κελαηδάνε και τις συνομιλίες των περαστικών. Τα αυτοκίνητα, που στους συγκεκριμένους δρόμους κινούνται κατά κανόνα αργά, είναι σχεδόν όλα σχεδόν αθόρυβα.
Πρέπει, ωστόσο, να πω ότι αυτή την πτυχή της “ηλεκτρικής” εμπειρίας εμείς δεν την απολαύσαμε όσο θα μπορούσαμε, επειδή στη νότια Καλιφόρνια οι δρόμοι έχουν τα χάλια τους. Είναι τεράστιο το πρόβλημα με τις δημόσιες υποδομές σε όλες τις ΗΠΑ, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα οι δρόμοι (και κυρίως οι λεωφόροι και οι εθνικές οδοί) στην Καλιφόρνια να είναι γεμάτοι με λακούβες και μπαλώματα, σαν σκωροφαγωμένα οδοστρώματα της προ-ΚΠΣ, προ-ΕΣΠΑ Ελλάδας του ‘80. Όλα τα αυτοκίνητα τραντάζονται δυσάρεστα και κάνουν θόρυβο σε τέτοιους δρόμους. Ακόμα και τα αθόρυβα ηλεκτρικά. Οδηγώντας στην εθνική οδό που συνδέει το Λος Άντζελες με το Σαν Ντιέγκο, ή παίρνοντας τον Pacific Coast Highway στο δρόμο για το Μαλιμπού, νοσταλγήσαμε την ΠΑΘΕ, την Αττική Οδό, την ελληνική την άσφαλτο τη λεία, την χρυσοπληρωμένη με λεφτά βορειοευρωπαίων φορολογούμενων. Η Άντζελα σε ένα δρόμο ευρωπαϊκό (και ελληνικό), θα πέταγε σα μαγικό χαλί.
Πέρα από την ησυχία, υπάρχει και κάτι άλλο, ένα πράγμα που πολλές και πολλοί παραγνωρίζουν. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν αυξάνονται και πληθύνονται στους δρόμους επειδή είναι σιωπηρά ή επειδή μειώνουν κάπως τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Ούτε επειδή κυβερνήσεις δίνουν κίνητρα και επιδοτήσεις. Ο βασικός λόγος που κάμποσοι τα επιλέγουν (86% στη Νορβηγία, είπαμε) είναι το ότι είναι πάρα πολύ διασκεδαστικά και γρήγορα και από πολλές απόψεις πολύ πιο ευχάριστα στην οδήγηση από αντίστοιχα βενζινοκίνητα.
Όπως είπαμε και παραπάνω, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν έχουν ταχύτητες να αλλάξουν, ούτε χρειάζεται να περιμένουν να εκραγεί το καύσιμο στη μηχανή τους για να πάρουν μπρος. Με το που πατάς το γκάζι, σε εκτοξεύουν μπροστά με αστείρευτη ορμή και, αν συνεχίσεις να το πατάς, συνεχίζουν να επιταχύνουν χωρίς διακοπές, δισταγμούς ή κομπιάσματα. Αντίστοιχη αίσθηση μπορεί κάποιος να νιώσει από βενζινοκίνητο αυτοκίνητο μόνο αν ξοδέψει πολλές δεκάδες -ή και εκατοντάδες- χιλιάδες ευρώ, φτάνει να απολαμβάνει και τον εκκωφαντικό βρόντο μιας δυνατής μηχανής εσωτερικής καύσης (δεν είναι λίγοι). Αυτή η ισχύς είναι ένα χαρακτηριστικό διασκεδαστικό για όταν θέλετε να κάνετε τα παιδιά στο πίσω κάθισμα να ουρλιάξουν από ενθουσιασμό, αλλά είναι πάρα πολύ χρήσιμο και ξεκούραστο και στο δρόμο, όχι τόσο για να οδηγεί κανείς γρήγορα, αλλά για να αλλάζει λωρίδες με ασφάλεια και, κυρίως, για την “αίσθηση” της ασφάλειας. Αυτό είναι κάτι που είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς, αλλά θα προσπαθήσω ως εξής: ένα μεσαίο βενζινοκίνητο αυτοκίνητο νιώθεις ότι το οδηγείς, αισθάνεσαι στο σώμα σου την ελάχιστη υστέρηση στην ανταπόκριση όταν του λες τι να κάνει, το βόμβο μιας μηχανής που κάνει προσπάθεια. Νιώθεις, λίγο, σαν να το “σπρώχνεις”. Ένα σύγχρονο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, σε αντιδιαστολή, νιώθεις σαν να το φοράς.
Αυτή είναι η καλύτερη περιγραφή που μπορώ να κάνω.
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι, επίσης, βολικά και από διάφορες άλλες απόψεις. Κάποια μοντέλα έχουν και μπροστινό πορτ μπαγκάζ. Σχεδόν όλα έχουν επίπεδο πάτωμα στο πίσω κάθισμα -λείπει το γνωστό “καρούμπαλο” στη μέση. Επιπλέον, σχεδόν όλα τα σύγχρονα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι φτιαγμένα εκ βάθρων ως ηλεκτρονικά γκάτζετ, με συστήματα, οθόνες, και ευκολίες κατά κανόνα καλύτερες αντίστοιχων βενζινοκίνητων μοντέλων. Καθότι η Άντζελα ήταν νοικιασμένη, δεν μπορέσαμε να δοκιμάσουμε κάποια πιο εξωτικά κόλπα, όπως το να την καλούμε να ξεπαρκάρει μόνη της με το κινητό, ή να τη βάζουμε να οδηγεί μόνη της υπό κάποιες προϋποθέσεις. Αλλά είχε ένα ωραιότατο πορτ-μπαγκάζ στο μπροστινό καπό, μια τεράστια οθόνη με την οποία ελέγχεις τα πάντα. Είχε και διάφορες λεπτομέρειες άβολες (η ποιότητα της κατασκευής δεν είναι αυτή που θα περίμενε κανείς από ένα τόσο ακριβό αυτοκίνητο, και ο υπερβολικός μινιμαλισμός στο σχεδιασμό κάνει μερικά πράγματα -όπως το να ανοίγεις το ντουλαπάκι- περισσότερο περίπλοκα από όσο θα έπρεπε), αλλά ήταν ομολογουμένως ένα πολύ εντυπωσιακό και προσεκτικά σχεδιασμένο γκάτζετ.
Υπάρχουν, βεβαίως, τα δύο μεγάλα θέματα που μπορεί να αποτρέψουν κάποιον ή κάποια από τα επιλέξει ηλεκτρικό αυτοκίνητο το 2022: η τιμή και η φόρτιση.
Το πρώτο είναι απλό και ξεκάθαρο: τα περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι πολύ ακριβά -αυτό που οδηγήσαμε κοστίζει περίπου 65.000 ευρώ στην Ελλάδα, εντελώς εκτός δυνατοτήτων των περισσότερων οικογενειών. Υπάρχουν και φτηνότερα, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν ποιοτικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που να κοστίζουν 20-25.000. Αυτό θα αλλάξει, αλλά όχι πάρα πολύ γρήγορα.
Και, βεβαίως, υπάρχει το άλλο, μεγαλύτερο πρόβλημα. Με μια ματιά στα online φόρουμ οδηγών ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην Ελλάδα διαπιστώνει κανείς ότι το σημαντικότερο -πρακτικά, το μόνο- θέμα συζήτησης είναι το ζήτημα της φόρτισης. Πού υπάρχουν φορτιστές δημόσιας χρήσης, πόσο γρήγορα φορτίζουν, πόσοι από αυτούς είναι χαλασμένοι και, βέβαια, το σύνηθες φαινόμενο των βενζινοκίνητων αυτοκινήτων που παρκάρουν σε θέσεις με φορτιστές, επειδή οι οδηγοί τους νομίζουν (ή κάνουν ότι νομίζουν) ότι είναι κανονικές θέσεις πάρκινγκ.
Από αυτά που είδα στην πράξη, μπορώ να σας πω το εξής: αν κάποιος έχει ιδιωτικό πάρκινγκ στο οποίο μπορεί να εγκασταστήσει έναν οικιακό φορτιστή για να βάζει το αυτοκίνητο να φορτίζει τη νύχτα, δεν θα έχει κάτι άλλο να σκεφτεί. Ίσα ίσα, θα έχει κάθε πρωί γεμάτο, φρεσκοφορτισμένο αυτοκίνητο, έτοιμο να κάνει 300-400 χιλιόμετρα, κάτι αδύνατο με τα βενζινοκίνητα.
Τα περισσότερα ηλεκτρικά πλέον έχουν εμβέλεια που κυμαίνεται σε αυτά τα επίπεδα, πράγμα που είναι υπερ-αρκετό για το 99% των διαδρομών που κάνουν οι περισσότεροι οδηγοί κάθε μέρα. Το πρόβλημα με τη φόρτιση των είναι διπλό: πρώτον, στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει η δυνατότητα να φορτίζεις στο σπίτι ή, έστω, στο γραφείο, ή σε άλλα μέρη όπου το αυτοκίνητο κάθεται για πολλές ώρες και, δεύτερον, στα ταξίδια. Με τα σύγχρονα ηλεκτρικά θεωρητικά μπορεί να γίνει γίνεται χωρίς ενδιάμεση στάση για φόρτιση το Αθήνα – Καλαμάτα, σίγουρα και άνετα το Αθήνα-Πάτρα, αλλά δύσκολα το Αθήνα – Λάρισα. Στην Ελλάδα το δίκτυο δημόσιων φορτιστών είναι ακόμα αναιμικό και περίπλοκο. Θέλει διάβασμα, σχεδιασμό και μελέτη πριν ξεκινήσει κανείς για μακρινό ταξίδι. Στη νότια Καλιφόρνια, όμως, φορτιστές υπάρχουν παντού. Εμείς είχαμε φορτιστή στο σπίτι, οπότε η Άντζελα ήταν κάθε πρωί φορτισμένη κι έτοιμη -στις δέκα ημέρες χρειάστηκε να τη φορτίσουμε εκτός σπιτιού μόνο στην επιστροφή από το Σαν Ντιέγκο, σε μια συστάδα ταχυφορτιστών στο πάρκινγκ εμπορικού κέντρου. Μας οδήγησε εκεί το ίδιο το αυτοκίνητο -η διαδικασία ήταν πάρα πολύ άνετη και εύκολη. Από το 20% η μπαταρία του αυτοκινήτου έφτασε στο 100% μέσα σε 30 λεπτά, με κόστος περίπου $35. Πριν το δοκιμάσω, πίστευα ότι θα χρειαζόταν πολύ περισσότερο διάβασμα και αναζητήσεις στο Google για να καταλάβω τις διαφορετικές τεχνολογίας φορτιστών, τα kW, τα καλώδια και πολύ περισσότερο ψάξιμο για τις διαδρομές στο χάρτη. Στην πράξη, η συμβίωση με το ηλεκτρικό αποδείχτηκε μάλλον ευκολότερη από το να κάτσω να μάθω πώς λειτουργούν τα self service βενζινάδικα της Καλιφόρνιας.
Το συμπέρασμα από όσα έμαθα, λοιπόν, είναι ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι σε μια φάση ωρίμανσης αρκετά προχωρημένη. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Νορβηγία, που έχουν τις υποδομές και την κατάλληλη κουλτούρα, είναι ήδη μια απόλυτα βιώσιμη επιλογή μετακίνησης για τους πλουσιότερους. Οι συμβιβασμοί εκεί είναι λιγότεροι από ό,τι φαντάζεται κανείς και το μόνο εμπόδιο για να αποκτήσουν πρόσβαση περισσότεροι είναι η τιμή. Σε χώρες όπως η δική μας, δεν αρκούν μόνο τα χρήματα και η ιδιωτική θέση στάθμευσης με υποδομή για φορτιστή -πρέπει να υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις. Θα ήταν δύσκολο να έχουμε την Άντζελα στην Αθήνα, να την παρκάρουμε στο πεζοδρόμιο, και να κυνηγάμε τους ελάχιστους (και κατά κανόνα αργούς) φορτιστές ανά το λεκανοπέδιο, στις θέσεις των οποίων είναι πολύ πιθανό να είναι παρκαρισμένα βενζινοκίνητα “για δυο λεπτάκια να πεταχτώ εδώ δίπλα”.
Το σημαντικότερο που έμαθα, όμως, είναι το ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν θα επικρατήσουν τελικά επειδή εκπέμπουν λιγότερο CO2, ή επειδή τα επιβάλλει η Ε.Ε. Θα επικρατήσουν κυρίως επειδή είναι πολύ διασκεδαστικά, ασφαλή και πραγματικά άνετα. Επειδή αντίθετα με σχεδόν όλα τα θορυβώδη, “βαρετά” αντίστοιχης κατηγορίας βενζινοκίνητα, μπορούν να κάνουνε παιδάκια να ουρλιάξουν από ενθουσιασμό, όταν εκτοξεύονται από το Α στο Β με την ορμή τρένου του λούνα παρκ, εντελώς αθόρυβα.