Είμαι λάτρης της ρωσικής λογοτεχνίας. Στο εξομολογητήριο θα ομολογήσω ότι μπορεί τον Ντοστογιέφσκι να μην τον διαβάζω στη γλώσσα του, αλλά αν έχω στο μυαλό μου μια αντίληψη για τις δυνατότητες της τέχνης του μυθιστορήματος αυτός κατέχει την πρώτη θέση. Είμαστε τυχεροί διότι στα Ελληνικά τον έχει μεταφράσει ο Αρης Αλεξάνδρου στη δεκαετία του ’50 και η Ελένη Μπακοπούλου πρόσφατα. Ο Ντοστογιέφσκι στοιχειοθετεί ένα από τα ισχυρά επιχειρήματα της συμμετοχής της Ρωσίας στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Το μυθιστόρημα, κατά τον Κούντερα, είναι το είδος της γηγενούς ευρωπαϊκής έκφρασης. Και οι Ρώσοι το οδήγησαν στα άκρα του. Είναι δυνατόν να συλλάβεις την ευρωπαϊκή λογοτεχνία χωρίς τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι ή τον Γκόγκολ; Αν τους αγνοείς δεν σημαίνει ότι έχεις χάσει περιοχές ολόκληρες από την ήπειρο της σκέψης και της αισθητικής απόλαυσης; Κι αν στο κάτω κάτω κάτι διακρίνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό από αυτό που ο ίδιος αντιμετωπίζει ως βαρβαρότητα είναι η δυνατότητα αισθητικής απόλαυσης. Μπορείς να συλλάβεις τη μουσική αισθητική απόλαυση χωρίς τον Τσαϊκόφσκι ή τον Σοστακόβιτς;
Μεγάλωσα σε έναν κόσμο που τη Ρωσία τη χώριζε από την υπόλοιπη Ευρώπη το τείχος ανάμεσα στον ολοκληρωτισμό και τη δημοκρατία. Και έφτασα να πιστεύω ότι το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» ήταν οικοδόμημα μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας και ορισμένων εραστών της απόλυτης εξουσίας, όπως ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν. Οταν γκρεμίστηκε το Τείχος του Βερολίνου ήλπιζα, πίστευα πως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός θα μπορέσει να βρει τα πραγματικά του όρια.
Συμφωνώ: Πρέπει να αναθεωρήσω την αισιοδοξία μου. Το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» μπορεί να κατέρρευσε, φαίνεται όμως ότι τα κύτταρά του παραμένουν ζωντανά. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπορεί να ερμηνευθεί μόνον με τις γεωστρατηγικές επιλογές της υπερδύναμης. Είναι και μια αντανακλαστική αντίδραση που φέρνει αντιμέτωπη τη Ρωσία απέναντι στη Δύση. Με ή χωρίς κομμουνισμό, με τον νεο-τσαρισμό του Πούτιν. Είναι το θέμα της πραγματείας του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη με τίτλο: Ρωσία, ο μεγάλος εχθρός της Δύσης. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» και θα το συζητήσω μαζί με τον συγγραφέα σήμερα στις 20.00 στο πλαίσιο των διαλέξεων που δίνω στο Ιδρυμα Θεοχαράκη.
Είναι η Ρωσία ο μεγάλος εχθρός της Δύσης; Κι αν η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική έπεται η συνέχεια: Ποια είναι η Ρωσία και ποια είναι η Δύση; Για τη συνείδησή μας μετά την εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου του 2022; Μπορούμε ακόμη να μιλάμε για ευρωπαϊκό πολιτισμό στον οποίον συμμετέχει η Ρωσία;