Η αισιοδοξία που προκαλεί η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης πολύ φοβούμαι ότι λειτουργεί ως αντίδοτο στην απαισιοδοξία που μας προκαλεί η φυσική ανοησία. Η φυσική ανοησία έχει τόσο εξελιχθεί, ώστε δύσκολα αντιμετωπίζεται. Αυτό είναι το συμπέρασμα που προκύπτει από την κατάσταση που περιέγραψε ο Απόστολος Λακασάς στο ρεπορτάζ του στην «Κ» (8/1/2023). Το δυσμενές νέον που κομίζει δεν είναι η κακή σχέση των νέων –μαθητών και φοιτητών– με την ορθογραφία. Αυτή είναι μια αναπηρία του εκπαιδευτικού συστήματος, η οποία έχει παγιωθεί από τότε που τα ορθογραφικά λάθη δεν προσμετρώνται στην αξιολόγηση του γραπτού. Ξεκίνησε πριν από μερικές δεκαετίες στα χρόνια της προοδευτικής μέθης. Εκείνο που μετράει είναι η ουσία, απεφάνθησαν οι τότε εγκέφαλοι άνευ τεχνητής ή φυσικής νοημοσύνης. Αντιμετώπισαν την ορθογραφία σαν στοιχείο της αστικής ευγένειας απέναντι στη γλώσσα, κάτι σαν τη γραβάτα ή τη χειραψία. Και φτάσαμε στο σημείο να αντιληφθούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι η ορθογραφία, αλλά οι συνέπειες της άγνοιάς της. Η διαφορά του «αγνοείτε» από το «αγνοείται» είναι απαραίτητη για την κατανόηση κειμένου. Το ανησυχητικό με τις γνώμες που εκφράστηκαν στο ρεπορτάζ είναι η αμηχανία των υπευθύνων απέναντι στο φαινόμενο. Oλοι συμφωνούν ότι υπάρχει πρόβλημα – κάτι είναι κι αυτό. Δεν μπορούν όμως να συμφωνήσουν για τις αιτίες του και κατά συνέπεια μοιάζουν να πλατσουρίζουν στον αφρό των συμπτωμάτων. Εν τω μεταξύ, οι γενιές περνούν και το πρόβλημα έχει προαχθεί σε εθνική παράδοση. Μέρος της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς μας.
Λέει ο κ. Αντωνίου, πρόεδρος του ΙΕΠ, πως το φαινόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι «εδώ και δύο δεκαετίες υπήρξε στροφή προς τη διδασκαλία του κειμένου». Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Οι μαθητές μας όχι μόνον είναι ανορθόγραφοι αλλά είναι και πρωταθλητές στη μη κατανόηση κειμένου. Πώς το κατάφεραν αυτό; Eχουν δίκιο οι δάσκαλοι του δημοτικού όταν λένε ότι το παιδί αποτυπώνει την εικόνα της λέξης φωτογραφικά. Εξ ου και η σημασία της αντιγραφής. Αν δεν κάνω λάθος, καταργήθηκε και αυτή. Η ορθογραφία στηρίζεται στη μνήμη της γλώσσας. Λέξεις που έχουν περιπέσει σε αχρηστία διατηρούν τη μνήμη τους στα συνθετικά και παράγουν την ορθή γραφή τους, την ορθογραφία. Καλά κάνει η κ. Καστρινάκη και επισημαίνει ότι η παρεμβολή λέξεων της καθαρεύουσας μπερδεύει τα παιδιά. Γι’ αυτά η καθαρεύουσα δεν είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της γλώσσας τους. Είναι ένα ξένο σώμα, αφού κάποιοι αποφάσισαν πως πρόκειται για τεχνητό ιδίωμα. Ας ζητήσουν σωτηρία στην τεχνητή νοημοσύνη.
Η ορθογραφία είναι συνδεδεμένη με την κατανόηση κειμένου. Και η κατανόηση κειμένου είναι ο πυρήνας της κοινωνικής συνοχής. Αν δεν καταλαβαίνουμε τι λέει ο άλλος, είμαστε καταδικασμένοι στην τρέχουσα κακοφωνία.