Ο χρόνος φθείρει μόνο ώς ένα βαθμό την ένταση της τραγωδίας, τον εφιάλτη των αγριοτήτων στα εμπόλεμα πεδία, τη φρίκη της ρίψης ρουκετών σε άμαχα πλήθη, το δράμα του μαζικού ξεριζωμού. H σχεδόν βέβαιη παράταση του πολέμου μόνο έως ένα βαθμό κλονίζει τη σθεναρή συσπείρωση της Δύσης ενάντια στον Πούτιν, τη χαλύβδινη αποφασιστικότητα των Ουκρανών να πολεμήσουν για έναν ανεξάρτητο τόπο.
Οι ωμότητες παραμένουν καθημερινότητα στα κατεχόμενα εδάφη, στις διαλυμένες πόλεις οι Ρώσοι στρατιώτες συλλαμβάνουν ακόμα ανθρώπους αυθαίρετα στον δρόμο, βασανίζουν, αφανίζουν. Ο Πούτιν συγκεντρώνει πάλι ανθρώπινες δυνάμεις προκειμένου να τις ρίξει στην κρεατομηχανή των μαχών. Η Δύση εξακολουθεί να εφοδιάζει την πολύπαθη χώρα με νέα όπλα. Η αδυναμία της Ρωσίας να νικήσει, πιέζει τα ελατήρια της βίας. Η βία δυναμώνει την ουκρανική αντίσταση και η αντίσταση, την οποία οι εισβολείς δείχνουν να αδυνατούν να κατανοήσουν, εντείνει τη μανία σπασμωδικής καταστροφής, διασποράς μεγαλύτερου πόνου και δυστυχίας. Η διακεκαυμένη ζώνη φαντάζει σε εμάς μακριά, όμως το δηλητήριο του πολέμου σταλάζει όλο και πιο ύπουλα στις συνειδήσεις των ανθρώπων.
Πριν από έναν ακριβώς χρόνο ήταν αδιανόητος ένας πόλεμος στην Ευρώπη, με δεκάδες χιλιάδες θύματα, ισοπεδωμένες πόλεις και εκατομμύρια εκτοπισμένους, σήμερα τρυπά την ψυχή το βελόνι της ανησυχίας μήπως η ανθρωπότητα πισωπατήσει στις σκοτεινές ημέρες του ψυχρού πολέμου, ενός νέου φρενήρους κύκλου –και πυρηνικών– εξοπλισμών, μήπως η ρήξη γενικευτεί.
Ο πόλεμος αλλάζει γρήγορα τις κοινωνίες. Οχι μόνο εκείνες που φρικιούν στο κεντρο-ευρωπαϊκό σφαγείο όπου δύσκολα μπερδεύεις τον ολετήρα με τον απελευθερωτή, αλλά και όσες πλήττονται έμμεσα από τη συμφορά. Εθίζει στην ωμότητα, διασπείρει σαν ιό την επιθετικότητα, ερεθίζει τα πνεύματα, σπέρνει αμφιβολίες για το ποια είναι η αλήθεια, όμως σε ένα άλλο πεδίο ενισχύει την αντίθεση στον ολοκληρωτισμό, πληθαίνει τα κύματα αλληλεγγύης. Οι σαρωτικές επιπτώσεις της σύγκρουσης εισήγαγαν προσχέδια ανυπέρβλητων προβλημάτων, πλήθος αβεβαιοτήτων, την αγωνία ότι κάθε κακό είναι δυνατό· και οι ορίζοντες στένεψαν, ξεμύτισε ο φόβος. Ταυτόχρονα, αφυπνίστηκε η πίστη στα ζωτικά οφέλη της ειρήνης. Μόνο που η πίστη αυτή δεν αρκεί για τον παροπλισμό της μηχανής του ολέθρου, που τρέφεται με μεγαλοϊδεατισμούς, ανταγωνισμούς, πολιτικούς ανορθολογισμούς και όσα η δύναμη –ή η ψευδαίσθησή της– επιτρέπει στους ισχυρούς να αποτολμήσουν.