Βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο και όπως είναι φυσικό παρακολουθώ τις πολιτικές εξελίξεις. Θα το ομολογήσω, όμως: χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δεν είναι πως θεωρώ τις εκλογές αυτές ασήμαντες, κάθε άλλο! Μπορεί να έχουμε ξεφύγει από τις εποχές των μεγάλων υπαρξιακών διλημμάτων, όταν δεν ξέραμε τι θα μας ξημερώσει, αλλά η είσοδος της χώρας σε μια περίοδο παρατεταμένης πολιτικής αστάθειας ή, ακόμη χειρότερα, η επιλογή μιας ακατάλληλης κυβέρνησης θα έχει μεγάλο κόστος. Εχουμε μπει σε τροχιά ανάπτυξης, αλλά τίποτα δεν εγγυάται πως αυτό θα συνεχιστεί. Πιθανότατα η δυναμική αυτή να αναστραφεί εάν προκύψει κυβέρνηση που επαγγέλλεται αντιεπενδυτικές πολιτικές, άστοχες κρατικοποιήσεις και πισωγύρισμα στην παιδεία και αλλού. Η διαφορά των δύο μεγάλων αντίπαλων παρατάξεων είναι οφθαλμοφανής και δεν επιτρέπει εφησυχασμούς. Και αυτό παρά τις δικαιολογημένες ενστάσεις ως προς τις γνωστές κυβερνητικές ολιγωρίες και αστοχίες – σε θέματα όπως το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, η μυωπική πολιτική για το περιβάλλον και η γενικότερη μεταρρυθμιστική ολιγωρία.
Γιατί, λοιπόν, αυτή η αποστασιοποίηση; Κατ’ αρχάς, η προεκλογική εκστρατεία κινείται, για να το πω ευγενικά, σε χαμηλό επίπεδο. Τόσο τα ίδια τα κόμματα (και η μεγάλη πλειοψηφία των υποψηφίων τους) όσο και τα ΜΜΕ ακολουθούν πρακτικές κουτσομπολιού, μικροπολιτικών σχολίων και φθηνής ατάκας, που κινητοποιούν ίσως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά ξεχνιούνται μέσα σε μια μέρα. Ο λόγος-κονσέρβα και οι στημένοι καβγάδες των τηλεοπτικών παραθύρων έχουν πια κουράσει και δεν πείθουν. Οι πολιτικές και μιντιακές ηγεσίες πιστεύουν πως η κοινωνία είναι πιο πίσω από εκεί όπου πραγματικά βρίσκεται. Διακρίνεται σαφώς ένα έλλειμμα φαντασίας και ουσίας.
Το χάσμα που χωρίζει τα δύο μεγάλα κόμματα δεν περνάει καθόλου απαρατήρητο. Η κρίση μάς ωρίμασε: αντιλαμβανόμαστε τις αστοχίες και τα λάθη της κυβέρνησης, αλλά οι περισσότεροι δεν της αποδίδουμε ευθύνες που δεν έχει, π.χ. για τις επιπτώσεις της πανδημίας ή της ενεργειακής κρίσης. Και τελικά συγκρίνουμε τις επιλογές που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι. Δεν εξηγείται αλλιώς η αδιάκοπη πρωτοκαθεδρία της Ν.Δ. στις προτιμήσεις του κόσμου από το 2016 και μετά. Προφανώς θα επιθυμούσα μια αξιόπιστη αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά δυστυχώς δεν υφίσταται τέτοια επιλογή και το εκλογικό σώμα το αντιλαμβάνεται. Γι’ αυτό και πιστεύω πως θα καταλήξει τελικά στην ορθή απόφαση.
Οι πολιτικές και μιντιακές ηγεσίες πιστεύουν πως η κοινωνία είναι πιο πίσω από εκεί όπου πραγματικά βρίσκεται. Διακρίνεται σαφώς ένα έλλειμμα φαντασίας και ουσίας.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι πως οι παγκόσμιες εξελίξεις που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν και τη χώρα μας έχουν αποκλειστεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τις προεκλογικές συζητήσεις – και αυτό είναι πολύ αρνητικό. Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης ιδιαίτερα θα παράγουν τεράστιες ευκαιρίες, αλλά και πολύπλευρο κόστος – θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αρπάξουμε τις πρώτες και να μειώσουμε το δεύτερο. Σε μία πενταετία θα κοιτάμε πίσω στο σήμερα και δεν θα αναγνωρίζουμε πάρα πολλά πράγματα. Θα έπρεπε, επομένως, όλα αυτά να τα συζητάμε και μάλιστα με ουσιαστικό τρόπο, όχι για να προλάβουμε τις εξελίξεις (ποιος άραγε μπορεί;) αλλά για να συνειδητοποιήσουμε τι έρχεται, δίχως να χρειαστεί να πέσουμε από τα σύννεφα όπως το 2010. Και για να επιχειρήσουμε επίσης να προσαρμοστούμε γρήγορα και έξυπνα. Οπως διδαχτήκαμε τότε με βίαιο τρόπο –και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ– ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ο εφησυχασμός και η αφέλεια πριν από την επερχόμενη καταιγίδα.
Εγιναν πολλά μέσα στην προηγούμενη τετραετία. Η Ελλάδα του 2023 δεν είναι αυτή του 2019. Δεν είναι ωστόσο ούτε η Ελλάδα που θα θέλαμε ούτε αυτή που θα μπορούσε να είναι. Και σίγουρα δεν είναι μια κοινωνία με συναίσθηση των μεγάλων προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει πολύ σύντομα. Θα χρειαστούμε μεγάλη διάθεση για ρίσκο, καινοτομία και βαθιές αλλαγές. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, η πολιτική επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας είναι μια αναγκαία συνθήκη. Δεν είναι όμως και επαρκής.
O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
