Εχουμε κλείσει έναν και πλέον χρόνο από τότε που ήρθε στην επιφάνεια το σκάνδαλο των υποκλοπών. Αρχικά την καταγγελία είχαν κάνει δημοσιογράφοι, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν περίπου ως γραφικοί φαντασιόπληκτοι, που ήθελαν να γίνουν διάσημοι εφευρίσκοντας ιστορίες για τον εαυτό τους. Παρά τη σθεναρή στάση τους και τις αποδείξεις που προσκόμισαν, λίγοι άνθρωποι πήραν στα σοβαρά τις καταγγελίες τους. Καθόλου τυχαίο! Η αντιμετώπιση που έλαβαν από την εξουσία είχε δανειστεί όλες τις επιτυχημένες συνταγές του ολοκληρωτισμού.
Το έχω υποστηρίξει και παλιότερα – κάποιοι θα το θυμάστε ελπίζω: η απομόνωση του αντιφρονούντος είναι η τέχνη του ολοκληρωτισμού. Αντίθετα από αυτό που νομίζουν πολλοί, τα ανελεύθερα καθεστώτα που μακροημερεύουν δεν στηρίζονται στην κτηνώδη βία αλλά στην προπαγάνδα, στην εκτεταμένη διαφθορά, στις εσωτερικευμένες αναστολές και στον κομφορμισμό των ανθρώπων.
Δεν χωρεί αμφιβολία, λοιπόν, πως στη συγκεκριμένη περίπτωση, από την πλευρά της εξουσίας, επρόκειτο για «αριστο-τεχνική» επίδειξη των δυνατοτήτων που έχει να απομονώνει και να περιθωριοποιεί αυτούς που αποκαλύπτουν τις άθλιες πρακτικές της.
Ομως, παρά τις δεξιοτεχνίες της κυβέρνησης στον τομέα της προπαγάνδας, το σκάνδαλο τελικά πήρε διαστάσεις, εξαιτίας μιας σειράς συμπτώσεων αλλά και προσπαθειών επίμονων ανθρώπων. Χάρη στην ύπαρξη των ευρωπαϊκών θεσμών και των διεθνών μέσων ενημέρωσης –που χωρίς αυτά είναι άγνωστο πώς θα έμοιαζε η χώρα μας– μάθαμε τελικά πως το εύρος του σκανδάλου δεν ήταν απλώς μεγαλύτερο, ήταν συγκλονιστικό. Αγγιζε κάθε όψη της δημοκρατίας μας.
Αποκαλύφθηκε, λοιπόν, πως πολλές χιλιάδες πολίτες έχουν πέσει, για άγνωστες αιτίες, θύματα συστηματικής παρακολούθησης είτε από την ΕΥΠ είτε από άλλα παρακρατικά-ιδιωτικά κέντρα, ενώ ανάμεσα στα θύματα ήταν υπουργοί, βουλευτές, ευρωβουλευτές, δημοσιογράφοι, ανώτατοι στρατιωτικοί, επιχειρηματίες, καθηγητές πανεπιστημίου.
Σε μιαν άλλη εποχή, ένας άλλος άνθρωπος θα είχε θέσει το ερώτημα: ποιος κυβερνά αυτή τη χώρα; Σε μια κανονική δημοκρατία, θα είχε γίνει σεισμός· θα είχαν ακολουθήσει πολλές παραιτήσεις σε ανώτατο επίπεδο. Σε μια κανονική δημοκρατία, σύσσωμα τα ΜΜΕ όχι απλώς θα είχαν αναδείξει το θέμα, αλλά θα απαιτούσαν επίμονα κάθαρση. Σε μια κανονική δημοκρατία αυτά, γιατί εδώ, φάνηκε πως η Δημοκρατία δεν μετράει τόσο. Μερικοί κυβερνητικοί, μάλιστα, σχεδόν καμάρωναν που «ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για τις υποκλοπές», όπως υποστήριζαν.
Παρηγορήστε τον εαυτό σας αν θέλετε: δεν είμαστε οι μόνοι, ούτε και οι χειρότεροι στον κόσμο. Στην Τουρκία, φέρ’ ειπείν, όσοι δυσαρεστούν την εξουσία μπορεί να βρεθούν στη φυλακή, στη Ρωσία, να καταλήξουν σε κάνα λάκκο. Εμείς πάλι καλά να πούμε, προς το παρόν, δεν πάθαμε και τίποτε.
Τα ανελεύθερα καθε- στώτα που μακροημερεύουν δεν στηρίζονται στην κτηνώδη βία αλλά στην προπαγάνδα, στην εκτεταμένη διαφθορά, στον κομφορ- μισμό των ανθρώπων.
Και όμως, το σκάνδαλο των υποκλοπών συνιστά το μεγαλύτερο σκάνδαλο που βίωσε η Δημοκρατία στη Μεταπολίτευση. Αποτελεί μια βαριά προσβολή στο Σύνταγμα και στο Κράτος Δικαίου, αγγίζοντας κρίσιμες πτυχές του συνταγματικού οικοδομήματός μας. Συνδέεται με θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα, την ελευθερία του Τύπου και την απρόσκοπτη λειτουργία του ίδιου του Κοινοβουλίου.
Παρά τις ανήθικες προσπάθειες κουκουλώματος, το σκάνδαλο, γνωστό διεθνώς ως «ελληνικό Γουότεργκεϊτ», διέσυρε την κυβέρνηση και τη χώρα παγκοσμίως, μεταφέροντας την αληθινή, δυστυχώς, εντύπωση πως στην Ελλάδα έχει διαβρωθεί η Δημοκρατία.
Η σήψη στην καρδιά της Ελλάδας είναι πλέον ορατή από τον καθένα, είχε εύστοχα τιτλοφορήσει το άρθρο του στους «Τάιμς» της Νέας Υόρκης, τον περασμένο Αύγουστο, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Αλεξάντερ Κλαπ. Τότε, πολλοί αναγνώστες της εφημερίδας, συμπεριλαμβανομένων και Ελλήνων, αιφνιδιάστηκαν. Η κυβέρνηση θύμωσε και έδειξε το μένος της με κάθε τρόπο. Σήμερα, η σαπίλα φαίνεται πως είναι ορατή πλέον κι από τον ίδιο τον πρωθυπουργό.
Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή. Αν η κάθαρση δεν προχωρήσει πραγματικά, τότε η ήδη διαβρωμένη δημοκρατία μας θα διαβρωθεί και άλλο. Και σε αυτά τα ζητήματα δεν χωρούν συμβιβασμοί. Στο κάτω κάτω, η υπεράσπιση της Δημοκρατίας από τις πρακτικές που την υπονομεύουν είναι χρέος κάθε δημοκράτη. Γιατί αν η Δημοκρατία δεν μετράει πλέον, η συζήτηση για τις εκλογές και το αποτέλεσμά τους χάνει το αληθινό νόημά της.
Οι Αγγλοι νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι, έλεγε ο Ζαν Ζακ Ρουσό, επειδή εκλέγουν τους αντιπροσώπους τους κάθε πέντε χρόνια, πλην όμως είναι ελεύθεροι μόνο μία ημέρα κάθε πέντε χρόνια: την ημέρα των εκλογών. Αν φτάσαμε ήδη σε αυτό το σημείο, πιστέψτε με, η ψήφος σας σήμερα λίγο μετράει.
Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.