Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε κρίση μετάβασης. Η ήττα στις πρόσφατες εκλογές και η αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα προκάλεσαν διεργασίες και γέννησαν βαθιά αβεβαιότητα στο εσωτερικό του.
Το στελεχικό δυναμικό, τα μέλη και η εκλογική βάση του κόμματος τελούν υπό καθεστώς ψυχολογικού σοκ. Βιώνουν ένα μακρόσυρτο αίσθημα πένθους, που οφείλουν όμως να το ξεπεράσουν. Ενα κόμμα που έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα υπό την ηγεσία ενός χαρισματικού ηγέτη εκλέγει σήμερα νέα ηγεσία, η οποία καλείται να συμβάλει στη δημοσκοπική ανάκαμψη του κόμματος. Δύσκολο στοίχημα!
Οι σημερινές εκλογές αποτελούν αναμφίβολα κρίσιμο σταθμό. Θα αποτελέσουν αυτές άραγε αφετηρία ενός νέου ξεκινήματος ή θα σπρώξουν τον ΣΥΡΙΖΑ σε στροβίλισμα δίχως τέλος; Το ερώτημα παραμένει προς το παρόν αναπάντητο.
Κάθε μεγάλο κόμμα κρίνεται και από την ικανότητά του να ξεπερνά τις ήττες και να κατανοεί με ρεαλισμό την πραγματικότητα, ώστε να μπορεί να ανορθωθεί εκλογικά. Ετσι κι οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ οφείλουν να αποδείξουν πως διαθέτουν ισχυρό ένστικτο επιβίωσης και αίσθημα συλλογικής προοπτικής. Κι αυτό πρωτίστως ξεκινά από την ίδια τη συμμετοχή των μελών στη διαδικασία. Το μέγεθος της συμμετοχής, όμως, δεν είναι το μόνο κριτήριο που εγγυάται την επιτυχία του εγχειρήματος. Η νέα ηγεσία είναι το κρίσιμο.
Η νέα ή ο νέος πρόεδρος οφείλει να πληροί τέσσερις προϋποθέσεις:
1. Αποδεδειγμένη πολιτική εμπειρία και θεσμικό ρόλο ώστε να ηγηθεί άμεσα του κόμματος εντός και εκτός Κοινοβουλίου. Οποιος νομίζει πως οι θεσμοί είναι μια λεπτομέρεια στην πολιτική είναι απλώς άσχετος.
2. Επαρκή κομματική εμπειρία και αποδοχή από το μεγαλύτερο μέρος του στελεχικού δυναμικού του κόμματος ώστε αυτό να συμπορευθεί στην πρώτη, δύσκολη φάση της μετάβασης. Στα μεγάλα κόμματα δεν υπάρχει χώρος για μαθητευόμενους μεσσίες, οι δομές και τα στελέχη επιτελούν κρίσιμο ρόλο.
3. Συνεκτική πολιτική πλατφόρμα, που η απήχησή της δεν θα είναι ιδεολογικά περιορισμένη αλλά ούτε και θα συνιστά ένα νεφέλωμα ασυνάρτητων προτάσεων.
Η Αριστερά που αμελεί να μιλήσει για τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τους ταξικούς φραγμούς στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην εργασία και στη στέγη δεν είναι Αριστερά. Και τότε είναι η Δεξιά που καλύπτει το κενό.
4. Θεμελιωμένη στον χρόνο, και όχι συγκυριακή και ρηχή, δημοφιλία που να επιτρέπει να καλλιεργηθούν βάσιμες προσδοκίες για την εκλογική ανάκαμψη του κόμματος.
Το ζήτημα λοιπόν δεν σταματά στο πρόσωπο. Η πολιτική ταυτότητα και το ύφος που θα εκπέμπει ο ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. αποτελεί κρίσιμο ζήτημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. είναι κυβερνώσα Αριστερά και όχι ένα μικρό κόμμα διαμαρτυρίας ή ένα μονοθεματικό κόμμα. Δεν μπορεί να απηχεί ένα περιορισμένο εύρος απόψεων και ιδεών, αλλά από την άλλη δεν μπορεί να είναι και ένα «κόμμα φασέων», για να χρησιμοποιήσω μια αργκό έκφραση, δηλαδή ένα κόμμα ανθρώπων που δεν θα τους απασχολεί το περιεχόμενο της πολιτικής αλλά θα νοιάζονται βασικά για τη «φάση», την επικοινωνία και τη δημοσκοπική απήχηση εν προκειμένω.
Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια η Αριστερά στη Δύση ρέπει προς τη «φάση». Κι αυτό δεν είναι άσχετο από τη σταδιακή μετάλλαξή της προς αυτό που ονομάστηκε «Αριστερά του χαβιαριού» ή «βραχμανική Αριστερά» όπως την αποκαλεί ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί. Πρόκειται για μια Αριστερά που βασικά εκπροσωπεί μορφωμένα μεσαία στρώματα που το εισόδημά τους είναι λίγο κάτω ή και πάνω από το μέσο εθνικό εισόδημα.
Η Αριστερά αυτή έχει διαμορφώσει την ταυτότητά της από τα νέα ζητήματα και τους νέους τρόπους ζωής και παραγωγής. Καθόλου κακό από μόνο του, το αντίθετο. Η Αριστερά οφείλει να εκφράσει την πολλαπλότητα των νέων ευαισθησιών και τη χειραφέτηση σε όλες τις μορφές της.
Ομως, η Αριστερά που αμελεί να μιλήσει για τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τους ταξικούς φραγμούς στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην εργασία και στη στέγη δεν είναι Αριστερά. Και τότε είναι η Δεξιά που καλύπτει το κενό, μια κάποια Δεξιά, πολλές φορές μια πολύ μαύρη Δεξιά.
Η καρδιά της Αριστεράς πρέπει να συνεχίσει να χτυπάει εκεί όπου η εκμετάλλευση και η ανισότητα συνεχίζουν να υφίστανται. Και το μυαλό της Αριστεράς πρέπει να συνεχίσει να σκέφτεται πρωτίστως με όρους αναδιανομής, μη φοβούμενη να μιλήσει για τη φορολόγηση των πλουσίων. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.