Πριν από πενήντα έτη συναπτά, πολλοί από τους φίλους μου της εποχής εκείνης έτρεχαν μετά το σχολείο στα φροντιστήρια, άλλος για την αρχιτεκτονική, άλλος για τη φιλοσοφική, άλλος για την ιατρική. Η αλήθεια είναι ότι το «πενήντα» το λέω με τόση βεβαιότητα διότι στο τέλος Ιουνίου είμαι καλεσμένος σε μια συνάντηση «επανεύρεσης» με τους τότε συμμαθητές μου. Αλλιώς, ο χρόνος που με χωρίζει από την εποχή εκείνη δύσκολα μπορεί να μετρηθεί. Τι τριάντα, τι σαράντα, τι πενήντα. Ωρες ώρες σκέφτομαι ότι δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος με αυτόν που ήταν τότε. Αλλοτε πάλι το υποσυνείδητό μου με επαναφέρει στην τάξη του. Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που ονειρεύτηκα πως δίνω εξετάσεις γεωμετρίας και δεν ήξερα από πού να αρχίσω και πού να τελειώσω. Εδώ που τα λέμε, αν και φανατικός αναγνώστης του Πλάτωνα, όποτε με μπλέκει με τους γεωμετρικούς συλλογισμούς του, το προσπερνώ και πάω παρακάτω.
Το μόνο φροντιστήριο που έκανα ήταν για τις εισαγωγικές στη Σχολή Καλών Τεχνών. Αγαπούσα τη ζωγραφική, όπως την αγαπώ ακόμη, ευτυχώς όμως και για εκείνη και για μένα, διαπίστωσα εγκαίρως πως δεν είχα ταλέντο για ζωγράφος. Επειτα από τόσα χρόνια μπορώ να πω ότι τη ζωγραφική την υπηρετούν, αν όχι εξίσου, τουλάχιστον αποτελεσματικά, όχι μόνον οι ζωγράφοι αλλά και όσοι αγαπούν το έργο τους. Αφήνω εδώ τις αυτοβιογραφικές αναφορές και προχωρώ στο προκείμενο.
Αναλογισθείτε μόνον πόσες κυβερνήσεις έχουν αλλάξει μέσα σε αυτά τα πενήντα χρόνια, πόσοι υπουργοί Παιδείας έχουν αλλάξει και πόσες εκπαιδευτικές «μεταρρυθμίσεις» έχουν γίνει. «Ολα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», όπως τραγουδούσε ο Παπάζογλου. Η δύναμη των φροντιστηρίων παραμένει. Δεν είμαι εκπαιδευτικός, αλλά από ό,τι έμαθα ακόμη και φέτος τα θέματα των Πανελλαδικών δεν είχαν σχέση με την ύλη που διδασκόταν στο λύκειο, αλλά με όσα διδάσκονταν στα φροντιστήρια. Δεν ξέρω αν σε άλλη χώρα της Ευρώπης οι φροντιστές ανακοινώνουν αν τα θέματα των εξετάσεων είναι βατά ή άβατα. Αν οι «φροντιστές» έχουν τέτοιο κύρος, ώστε να μπορούν να κρίνουν τα θέματα στα οποία εξετάζονται οι πελάτες τους. Θα μου πείτε, δεν ξέρω αν σε άλλη χώρα της Ευρώπης απαγορεύεται από το Σύνταγμα η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αλλο θέμα αυτό, θα μου πείτε.
«Εθνικό απολυτήριο». Αν δεν κάνω λάθος το προκρίνει το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ. Αντιρρήσεις: αν μετρούν οι επιδόσεις των μαθητών στα χρόνια του λυκείου τότε τα ιδιωτικά σχολεία θα προκρίνουν τους δικούς τους. Απάντηση: αν ισχύσει η αξιολόγηση την οποία έχει επιβάλει η Κεραμέως τότε μπορεί να υπάρξει έλεγχος. Αν σε ένα σχολείο βρεθούν μόνον εικοσάρια, είναι σαν να βρει η εφορία πέντε εκατομμύρια στον λογαριασμό σου. Ομως, οι ίδιοι που υπερασπίζονται το «εθνικό απολυτήριο», αντί για τη βάσανο των Πανελλαδικών, είναι οι ίδιοι που αντιστέκονται στην αξιολόγηση. Ας μη γελιόμαστε: στις Πανελλαδικές κρίνεται το έργο των φροντιστηρίων και όχι το σύστημα της μέσης εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου η θεωρία ότι οι Πανελλαδικές είναι αδιάβλητες είναι μια φαντασίωση.
Να καταργηθούν οι Πανελλαδικές; Ναι, να καταργηθούν οι Πανελλαδικές. Να τις αντικαταστήσει το «Εθνικό Απολυτήριο», όπως στη Γαλλία με το Baccalaureat ή στην Ιταλία; Ναι, να τις αντικαταστήσει. Το «αδιάβλητο» σύστημα γίνεται διαβλητό όταν είσαι υποχρεωμένος να αποστηθίσεις άπειρες σελίδες βιολογίας, για παράδειγμα. «Αδιάβλητο» το σύστημα των Πανελλαδικών; Τότε πώς γίνεται τα θέματα να τα έχεις διδαχθεί στο φροντιστήριο και όχι στην τάξη στο Λύκειο;
Πενήντα χρόνια μετά ο κόσμος άλλαξε, η Ελλάδα άλλαξε, όμως οι Πανελλαδικές δεν άλλαξαν. Θα μου πείτε, υπάρχει και ο Αριστοφάνης. Αυτός πρώτος ανέδειξε τον πατέρα της φιλοσοφίας, τον Σωκράτη, ως ιδιοκτήτη φροντιστηρίου. Είναι βαθιά η παράδοση της σχέσης φροντιστηρίων και φιλοσοφίας. Τα υπόλοιπα έπονται. Η κ. Κεραμέως κατάφερε να επιβάλει την αξιολόγηση στη μέση εκπαίδευση. Αν ξαναβρεθεί σ’ αυτήν τη θέση, όποιος κι αν βρεθεί στη θέση της, οφείλει να αναθεωρήσει το σύστημα των Πανελλαδικών. Κι αν βρεθεί αντιμέτωπος με την τάξη των φροντιστών υπάρχουν τρόποι να τους βολέψει κάπου στο Δημόσιο. Υπάρχουν ελλείψεις στα ΕΚΑΒ.