Αυτός ο καύσωνας θα περάσει, θα τελειώσει. Kάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα δροσίσει. Και θα ξεχάσουμε. Θα πάμε παρακάτω, ακριβώς όπως πριν, μέχρι τις επόμενες μεγάλες πυρκαγιές, οπότε και θα ξαναρχίσουν τα άρθρα και η κουβέντα για την κλιματική αλλαγή και μετά κι αυτές θα περάσουν. Και πάλι θα πάμε παρακάτω. Μέχρι τις πλημμύρες, τα επόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα, τους επόμενους καύσωνες, τις επόμενες πυρκαγιές.
Ο καύσωνας του 2003 στην κεντρική Ευρώπη σκότωσε 70.000 ανθρώπους. Θεωρήθηκε ένα συμβάν που συμβαίνει μια φορά στα πεντακόσια χρόνια. Καταγράφηκε σαν μια μεγάλη τραγωδία και σαν μια ηχηρή προειδοποίηση για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Είκοσι χρόνια μετά, πέρυσι, αντίστοιχος καύσωνας σκότωσε 62.000 ανθρώπους στην Ευρώπη. Αυτός δεν καταγράφηκε ως μεγάλη τραγωδία. Βασικά, όλοι το έχουν ξεχάσει ήδη. Φέτος η νότια Ευρώπη λιώνει ξανά από τη ζέστη. Και, βέβαια, ταυτόχρονα και οι νοτιοανατολικές ΗΠΑ, η βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή λιώνουν από καύσωνες. Ο Καναδάς καίγεται εδώ και μήνες. Η βόρεια Νέα Υόρκη, το Βέρμοντ, η Ιαπωνία πνίγηκαν από καταρρακτώδεις βροχές, η Ισπανία και η Χιμάτσαλ Πραντές της Ινδίας υπέφεραν από πλημμύρες. Αρθρα γράφονται. Αφιερώματα αναλύουν ξεκάθαρα και κατανοητά τις παραμέτρους του φαινομένου. Ξέρουμε πια καλά τι είναι αυτό που μας συμβαίνει. Αλλά κοιτάξτε: αυτό που μας συμβαίνει, μας συμβαίνει σχετικά αργά. Σταδιακά. Τόσο αργά που οι φυσιολογικές ψυχολογικές ανθρώπινες άμυνες προλαβαίνουν να το εσωτερικεύσουν και να το αποδεχθούν ως «νέα κανονικότητα». Σύμφωνα με έρευνα του 2019, οι άνθρωποι επιδεικνύουν την ικανότητα να αποδέχονται πλήρως ακραία καιρικά φαινόμενα ως φυσιολογικά μέσα σε μόνο δύο χρόνια. Αυτό, από τη μια, μπορεί να είναι καλό. Δεν γίνεται να ζούμε σε μια διαρκή κατάσταση υστερίας. Αλλά σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να γίνεται επικίνδυνο. Αλλο νηφαλιότητα και προσαρμοστικότητα, άλλο εφησυχασμός και αφασία.
Στο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας «The Ministry For The Future» του Αμερικανού συγγραφέα Κιμ Στάνλεϊ Ρόμπινσον, η ανθρωπότητα κάποια στιγμή το παίρνει απόφαση ότι ημίμετρα και αόριστοι ουτοπικοί στόχοι δεν αρκούν, φτιάχνει ένα υπερεθνικό «υπουργείο Μέλλοντος» με αυξημένες αρμοδιότητες και αρχίζει να επιβάλλει λύσεις για την απεξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα και για τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης. Το κομβικό γεγονός που πυροδοτεί αυτή τη συλλογική παγκόσμια κινητοποίηση είναι ένα φρικτό κύμα καύσωνα στην Ινδία, που περιγράφεται πάρα πολύ ζωντανά –και τρομακτικά– στο πρώτο κεφάλαιο. Ο βασανιστικός θάνατος εκατομμυρίων Ινδών από τη ζέστη είναι ένα παγκόσμιο σοκ που, στον κόσμο του βιβλίου, αλλάζει ακαριαία τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα βλέπει το θέμα της κλιματικής κρίσης. Θα χρειαζόταν μια τέτοια τραγωδία και στον δικό μας κόσμο για να το πάρουμε απόφαση; Ή μάλλον: θα αρκούσε μια τέτοια τραγωδία και στον δικό μας κόσμο για να το πάρουμε απόφαση; Και τι θα σήμαινε το «παίρναμε απόφαση»; Η πλήρης απεξάρτηση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα τις αμέσως επόμενες δεκαετίες είναι αδύνατη. Λύσεις για τον μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου υπάρχουν, αλλά είναι πανάκριβες, πρέπει να συνδυαστούν με επίσης πανάκριβα μέτρα στήριξης των φτωχότερων (πολιτών και χωρών) και χρειάζεται να εφαρμοστούν σε παγκόσμια κλίμακα και πολύ γρήγορα, για να έχουν αποτέλεσμα. Αυτό είναι σχετικά δύσκολο ως μήνυμα να γίνει κατανοητό από ψηφοφόρους, πολύ δύσκολο να σχεδιαστεί από κράτη και πολιτικά συστήματα που έχουν εντελώς ακατάλληλους μηχανισμούς κινήτρων και εντελώς αδύνατο να επιβληθεί διεθνώς από υπερεθνικούς οργανισμούς που δεν υπάρχουν. Ασε που, ακόμη κι αν συνέβαινε μια ασύλληπτης κλίμακας καταστροφή σαν αυτή που περιγράφεται στο βιβλίο, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι στον πραγματικό κόσμο θα ένωνε ολόκληρη την ανθρωπότητα για την αντιμετώπιση της κοινής μας απειλής. Οπως απέδειξε και η παγκόσμια πανδημία που περάσαμε μόλις, δεν το ‘χουμε. Αποτύχαμε παταγωδώς να ενωθούμε απέναντι σε μια άμεση, τεράστια κοινή απειλή. Τα μπλοκμπάστερ του Χόλιγουντ κάνουν λάθος. Το είδος μας μάλλον δεν είναι φτιαγμένο από τέτοια πάστα.
Οπότε; Κάποιοι, όπως ο Γουίλιαμ Βόλμαν και ο Αμιτάβ Γκος, πιστεύουν ότι δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα. Δεν είμαστε καταρτισμένοι ως Homo sapiens για να αντιμετωπίσουμε κάτι τόσο μεγάλο, κάτι τόσο δύσκολο. Μακάρι να κάνουν λάθος και να τους διαψεύσουμε. Ευτυχώς, έχουμε λίγο χρόνο ακόμη. Είπαμε, η κρίση εκτυλίσσεται σταδιακά. Αυτός ο καύσωνας θα περάσει. Οι επόμενες πυρκαγιές θα σβήσουν. Απλά, σίγουρα και μη αναστρέψιμα, θα ακολουθήσουν κι άλλες χειρότερες. Οπως λένε χαρακτηριστικά οι ειδικοί, αυτό το καλοκαίρι μπορεί να είναι ένα από τα θερμότερα (ίσως το θερμότερο) που έχει ζήσει η ανθρωπότητα από τα χιλιάδες καλοκαίρια που έχει περάσει έως τώρα, αλλά θα είναι ένα από τα δροσερότερα (ίσως το δροσερότερο) που θα ζήσει από τώρα και στο εξής. Κι εμείς, απ’ ό,τι φαίνεται, κάπως έτσι θα συνεχίσουμε. Μέχρι κάποτε, κάπως (δεν ξέρω πώς) να το «πάρουμε απόφαση», ως ένα είδος, όπως γίνεται στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας και στα μπλοκμπάστερ. Εως τότε, έτσι θα ζούμε. Βάτραχοι στην κατσαρόλα, που ανέμελα σιγοβράζουν.