«Σε βυθό πέφτει από βυθό, ώσπου δεν ήταν άλλος,/ εκείθ’ εβγήκε ανίκητος». Ζορίζοντας κάπως τα πράγματα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως ο πρώτος στίχος των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Διονύσιου Σολωμού ιστορεί τη μοίρα του εμπύρετου πλανήτη· ιδίως αν τον προσαρμόσουμε αυθαίρετα στη μορφή «από ρεκόρ πάει σε ρεκόρ ώσπου δεν θα ‘χει άλλο». Δεν είναι γκρινιάρικη εικασία πάντως ότι ο δεύτερος στίχος, ο αισιόδοξος, δεν μας αφορά. Ο πλανήτης μας δεν πρόκειται να βγει ανίκητος από τον πόλεμό του μ’ εμάς, τους άπληστους δαμαστές και ανήθικους καταχραστές του. Τον έχουμε ήδη καταπληγώσει. Ανεπανόρθωτα. Και εξακολουθούμε να τον στραγγίζουμε. Σαν να μη νιώθουμε και να μην κατανοούμε. Οι επιστήμονες, που μάταια άρχισαν δεκαετίες πριν να προειδοποιούν άρχοντες και αρχόμενους της Γης, δεν έχουν πια σοβαρές αμφιβολίες. Μελετώντας την κλιματική κατάρρευση, την αμείωτη ατμοσφαιρική ρύπανση, την εξαφάνιση αμέτρητων ειδών της πανίδας και της χλωρίδας, την τήξη των παγετώνων, την υπερθέρμανση των ωκεάνιων υδάτων, καταλήγουν βαρύθυμοι στο συμπέρασμα πως ήδη στα μέσα του 20ού αιώνα η Γη μπήκε σε νέα γεωλογική εποχή: την Ανθρωπόκαινο. Οδυνηρά βαθύ το αποτύπωμά μας πάνω στο σώμα του πλανήτη, μόνο να βαθύνει κι άλλο μπορεί, έτσι όπως συνεχίζουμε μακάριοι στην ίδια ρότα. Απίθανο είναι να μειωθεί το βάθος του ή έστω να παραμείνει ως έχει. Οι ηγέτες του κόσμου άλλωστε συσκέπτονται για να δουν πώς θα μοιράσουν σε σφαίρες επιρροής την υφήλιο και πώς θα πουλήσουν περισσότερα όπλα. Και όχι επειδή άκουσαν ξαφνικά το Ρολόι της Αποκάλυψης να χτυπάει πένθιμα, κι είπαν κάτι να σκεφτούν, κάτι να κάνουν, όσο υπάρχει καιρός. Που δεν υπάρχει.
Από ρεκόρ σε ρεκόρ: Η εβδομάδα 3-9 Ιουλίου ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ παγκοσμίως. Το καλοκαίρι του 2022 ήταν το θερμότερο στην Ευρώπη και σημαδεύτηκε από αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα, ξηρασία και καταστροφικές δασικές πυρκαγιές. Σύμφωνα με τη Διεθνή Μετεωρολογική Υπηρεσία του ΟΗΕ, τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι τα θερμότερα στην καταγεγραμμένη Ιστορία. Οι περυσινοί καύσωνες κόστισαν τη ζωή σε πάνω από 61.000 Ευρωπαίους, όπως τεκμηριώνεται σε μελέτη της επιθεώρησης Nature Medicine. H υψηλότερη θνησιμότητα παρατηρήθηκε στις μεσογειακές χώρες: Ιταλία (295 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους), Ελλάδα (280), Ισπανία (238), Πορτογαλία (211). Πλην δώσαμε τόση σημασία όση και στην υψηλή θνησιμότητα από τον κορωνοϊό. Κι άλλα ρεκόρ. Τα στοιχεία της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Copernicus για την Κλιματική Αλλαγή πιστοποιούν πως η θερμοκρασία στην επιφάνεια των θαλασσών που δεν έχουν πάγο ήταν υψηλότερη τον περασμένο Μάιο από τη θερμοκρασία κάθε άλλου Μαΐου. Αν προσθέσουμε ότι, σύμφωνα με ανακοίνωση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, στις 30 Μαρτίου, με αφορμή την πρώτη Διεθνή Ημέρα Μηδενικών Αποβλήτων, κάθε λεπτό απορρίπτεται στους ωκεανούς το ισοδύναμο ενός απορριμματοφόρου γεμάτου πλαστικό, συνειδητοποιούμε ότι το νέο ανθρωπογενές «περιβάλλον», που ανατρέπει ισορροπίες αναρίθμητων αιώνων, συνιστά θανάσιμο κίνδυνο για κάθε μορφή θαλάσσιας ζωής. Είναι λοιπόν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Γιατί τέτοιου είδους εγκλήματα έχουμε ακόμα κι όταν τα θύματα δεν είναι έμφρονα δίποδα αλλά καρχαρίες, σαλάχια, κοράλλια. Δεν είμαστε αποκλειστικοί ιδιοκτήτες του πλανήτη.
Η επόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή θα διεξαχθεί στο Ντουμπάι της πετρελαϊκής μέθης και της κακόγουστης χλιδής.
Κι άλλα απορριμματοφόρα: Κάθε δευτερόλεπτο, κάπου στον πλανήτη, ένα μεγάλο φορτηγό αδειάζει σε χωματερή τα κλωστοϋφαντουργικά απόβλητά του, που δεν θα αποσυντεθούν πριν περάσουν δύο αιώνες. Η «γρήγορη μόδα» (fast fashion), που γεμίζει τις ντουλάπες μας εδώ στην ευδαίμονα Δύση με αχρείαστα ρούχα και περιττά παπούτσια, αποκτήματα της ξιπασιάς, της ζήλιας ή της ανόητης συμμόρφωσης σε προσωρινά «in» και «must», είναι μέγας εχθρός του νερού: το κλέβει από τον άνθρωπο και τη γη (για ένα βαμβακερό μπλουζάκι, που θα φορεθεί μια-δυο φορές, απαιτούνται 2.700 λίτρα νερό, όσα καταναλώνει σε δυόμισι χρόνια ένας άνθρωπος) ή το μολύνει· η ταχύρρυθμη κλωστοϋφαντουργία, εκτός που εκμεταλλεύεται αγρίως την παιδική εργασία σε χώρες-οικονομικά προτεκτοράτα, ευθύνεται για το 20% της ρύπανσης του νερού παγκοσμίως. Ενα τελευταίο ποσοστό: το 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από την καλλιέργεια, την αποθήκευση και τη μεταφορά τροφίμων που δεν χρησιμοποιούνται ποτέ – όταν άλλοι, λαοί ολόκληροι, λιμοκτονούν. Χρειάζονται άραγε και άλλα πειστήρια για να βεβαιωθούμε ότι ο όρος «ανθρωπότητα» είναι μια έρημος νοήματος; Οτι το οικουμενικό πρόβλημα της κλιματικής κατάρρευσης δεν λειτούργησε σαν εμβρυουλκός αισθημάτων πλανητικής εμβέλειας ή οικουμενικού πνεύματος στην αντιμετώπισή του; Οι πρωταθλητές της βιομηχανικής «προόδου» χρησιμοποιούν τις χώρες του Τρίτου Κόσμου σαν χωματερές των τοξικών παραπροϊόντων της ανάπτυξής τους και σαν αποθήκες των ρύπων τους. Βλέπουν τους κλιματικούς πρόσφυγες να πολλαπλασιάζονται ραγδαία και αντιδρούν υψώνοντας τείχη και φράχτες και διολισθαίνοντας σε αντιλήψεις και πρακτικές τυπικά ακροδεξιές.
Παράδοξο ή όχι, η καταστροφή του περιβάλλοντος, αντί να ευνοήσει την ανάπτυξη οικολογικών πολιτικών κινημάτων πλανητικής αναφοράς, λιπαίνει τις μηχανές της Ακροδεξιάς, μηχανές σωβινισμού, απομονωτισμού, μισαλλοδοξίας, αλληλοφαγίας και βεβαίως άρνησης της επιστήμης, που ανεβάζουν ταχύτητα σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες και σαρώνουν όσους αντιστέκονται. Θυμάστε πόσο χυδαία είχαν επιτεθεί στην ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, δεκαπεντάχρονη τότε, οι ποικίλοι εκφραστές της «κανονικότητας» και της «τάξης»; Ο καύσωνας «Κλέων» που φρυγανίζει τη χώρα μας και σχεδόν όλη τη Μεσόγειο δεν έχει καμία σχέση με τον «θείο Ιούλιο μήνα» του Κ. Π. Καβάφη και την πυρά του. Δεν είναι της φύσης. Είναι του πολιτισμού, έτσι όπως τον εννοούμε και τον ζούμε. Κυνικά είναι τα καύματα που μας βασανίζουν, μόνο που δεν ευθύνεται γι’ αυτά η εγγύτητα του αστερισμού του Κυνός αλλά ο συμφεροντολογικός κυνισμός που χαρακτηρίζει το μοντέλο αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Για παράδειγμα, η επόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο στο Ντουμπάι, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα της πετρελαϊκής μέθης και της κακόγουστης χλιδής. Τι κυνικότερο; Σαν να υψώνεις ναό του Ξενίου Διός στην Πύλο.
