Την προηγούμενη δεκαετία θυμάμαι τη φράση να εκφέρεται συχνά για τους ξένους, τους άλλους: «Γι’ αυτούς η ανθρώπινη ζωή δεν έχει την ίδια αξία». Αφορούσε πάντα μετανάστες κι αλλόθρησκους: Αφγανούς, μουσουλμάνους, μαύρους. Λαούς βγαλμένους από πολέμους, ανέχεια, εξοικειωμένους με τη βία, που πεθαίνουν ή σκοτώνουν για ψύλλου πήδημα, για μια φωτογραφική μηχανή, για μια χούφτα ευρώ. Μου φαινόταν παράδοξο πώς οι φορείς της συγκεκριμένης άποψης απέδιδαν π.χ. λιγότερη οδύνη στη μάνα που έχανε το παιδί της ή μεγαλύτερη κτηνωδία στον δολοφόνο ή στον βιαστή από το Πακιστάν. Συνέκριναν ανθρώπινα χαρακτηριστικά με μαθηματικά σύμβολα: .
Η θεωρία καταρρέει με κρότο τις τελευταίες εβδομάδες. Οι Ελληνες δεν έχουν ανοσία στην ανθρώπινη αγριότητα, προσβάλλονται εξίσου από αυτήν. Το σοκαριστικό επεισόδιο προχθές το βράδυ στον Πειραιά γι’ αυτό μας συγκλόνισε τόσο πολύ. Γιατί αίφνης είδαμε τον εαυτό μας να καθρεφτίζεται στους υπαλλήλους του πλοίου, στους επιβάτες, στον καπετάνιο. Τι θα κάναμε στη θέση τους; Θα φωνάζαμε, θα βγάζαμε βίντεο ή θα αδιαφορούσαμε; Ο φόβος ότι θα μπορούσαμε κι εμείς να αδρανήσουμε, να συνεχίσουμε το ταξίδι σαν να μη συνέβη τίποτα, είναι αυτό που μας κινητοποιεί, η αγωνία να μη χάσουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας.
Τον τόνο στην απαξίωση της ανθρώπινης ζωής δίνει όμως το ίδιο το κράτος. «Τζάμπα πήγε», είπε για τον Μιχάλη Κατσουρή. «Επιβεβαιώνονται, για άλλη μια φορά, οι κίνδυνοι της παράτυπης μετανάστευσης», είπε για τους 18 του Εβρου. «Υπάρχουν κι αυτοί που θρηνούν για όσους πήγαν να κάνουν τη δουλειά τους, να φέρουν ένα μεροκάματο, και σήμερα βρίσκονται κατηγορούμενοι για δολοφονία», είπε για εκείνους που έσπρωξαν τον Αντώνη Καρυώτη από το πλοίο.
Κι όχι μόνο αυτό. Το επιχείρημα ότι εμείς ξέρουμε να αποτιμούμε σωστά την αξία της ανθρώπινης ζωής (σε αντίθεση με τους «άλλους») αντιστρέφεται στο παράδειγμα των νεκρών του Εβρου και της Πύλου. Το όνομα του Αντώνη Καρυώτη το ξέρουμε από χθες, είδαμε τη φωτογραφία του με τα μελαγχολικά μάτια, ξέρουμε πόσα αδέλφια είχε και πού δούλευε. Είδαμε τον βίαιο πνιγμό του. Αγνοούμε όμως όλα τα ονόματα των δεκάδων νεκρών του καλοκαιριού, που είναι «εξωτικά» και δύσκολα μπορούμε να τα προφέρουμε. Δεν μάθαμε τι ήταν. Αν είχαν οικογένειες, γιατί έφυγαν από τα σπίτια τους, πώς πνίγηκαν, πώς κάηκαν. Η δική τους ζωή, για εμάς, έχει μικρότερη αξία.
