ΗΕυρώπη έχει την ευκαιρία να γράψει η ίδια το πεπρωμένο της, είπε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ετήσια ομιλία της για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι δεν πρέπει να το αφήσει σε τρίτες δυνάμεις και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατέθεσε το πρόγραμμά της για το πώς θα υπηρετήσει το γεωπολιτικό όραμα μιας ισχυρής Ε.Ε. Διότι σε μια μεταβατική εποχή κατά την οποία εντείνεται ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων και οι απειλές για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και ευημερία, οι προοπτικές της Ευρώπης, το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό της μοντέλο εξαρτώνται από το πώς θα απαντήσει σε συγκεκριμένες προκλήσεις που θα διαμορφώσουν το μέλλον της. Η πλέον άμεση –και η βάση για την ευρωπαϊκή ισχύ και την ευημερία των πολιτών της– είναι η υγεία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αυτή βασίζεται στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, οι δραστηριότητες των οποίων δέχονται πολλαπλές πιέσεις: από τη μια, λόγω και του υψηλότερου κόστους της ενέργειας, δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν την Κίνα και τις χώρες του παγκόσμιου νότου. Από την άλλη, τα κίνητρα που έδωσε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν στις επιχειρήσεις που θα επενδύσουν στην πράσινη μετάβαση στις Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργούν ως σειρήνες. Μια λύση για να διατηρήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση την παραγωγική της βάση και να ενισχύσει την καινοτομία της είναι να δώσει αντίστοιχα κίνητρα, πέρα από το Green deal των 800 δισ. ευρώ, αλλά η χρηματοδότησή τους παραμένει προβληματική.
Οσο για την Κίνα, η ανακοίνωση μιας έρευνας για τις επιδοτήσεις στις κινεζικές εξαγωγές ηλεκτρικών αυτοκινήτων αξιολογείται ως σημαντική κίνηση στην προσπάθεια της Ε.Ε. να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της. Οπως τόνισε η κ. Φον ντερ Λάιεν, η Ευρώπη θα καταφέρει να επιτύχει τους γεωπολιτικούς της στόχους μόνο αν αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της σε κρίσιμες τεχνολογίες και σημαντικούς κλάδους. Η ίδια ξεχώρισε τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τονίζοντας ότι δεν θα πρέπει να έχουν την τύχη των φωτοβολταϊκών, όπου έχει ήδη κυριαρχήσει η Κίνα.
Με νωπές τις μνήμες του δύσκολου περασμένου χειμώνα, την αύξηση του κόστους ζωής και της ενέργειας, η οικονομία εξαρτάται και από την καταναλωτική εμπιστοσύνη – και σ’ αυτό το πεδίο τα υψηλά επιτόκια περιπλέκουν την απάντηση. Μια οικονομική ύφεση, άλλωστε, θα δυσκόλευε την πολιτική και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ιδιαίτερα ευάλωτο είναι το φιλόδοξο σχέδιο της διεύρυνσης, καθώς αν και η κ. Φον ντερ Λάιεν μίλησε για μια Ευρωπαϊκή Ενωση με 37 μέλη, οι καθυστερήσεις των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων δείχνουν πόσο δύσκολη είναι η ευρωπαϊκή ένταξη στην πράξη.
Υποστηρίζοντας τα πεπραγμένα της, λοιπόν, η πρόεδρος της Επιτροπής προσπάθησε να συνδυάσει το δύσκολο παρόν με ένα όραμα για το μέλλον – το οποίο φαίνεται έτοιμη να υπηρετήσει από την ίδια θέση, καθώς η ομιλία της έδειξε ότι σκοπεύει να διεκδικήσει μια ακόμη πενταετία.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council και ερευνήτρια Εξωτερικού στο ΕΛΙΑΜΕΠ, Εδρα Θεωδόρου Κουλουμπή για τις Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις.