Μπορεί να είναι η μανούλα-τέρας. Η σιχαμένη αδελφή. Η σπιτονοικοκυρά «τύραννος». Η εργοδότρια. Η σύντροφος. Αρκεί να είναι παλιάνθρωπος/μπερδεμένη/με άλυτα θεματάκια και να συντρέξουν οι κατάλληλες συνθήκες εγκλωβισμού.
Διαβάζω για τη νεκρή της Κυψέλης. Ενα κορίτσι στα είκοσι τρία. Η γειτονιά λαλίστατη μετά τον θάνατο εκφράζει αποτροπιασμό, λέει πως άκουγε ξυλοδαρμούς, αντικείμενα να φεύγουν και να βρίσκουν στο ψαχνό. Είναι ν’ απορεί κανείς που μ’ αυτούς τους χάρτινους τοίχους και τα στενά δρομάκια του αθηναϊκού τοπίου, με τις παλιές πολυκατοικίες χωρίς μόνωση και με τα μπαλκόνια-σκοπευτήρια κουτσομπόληδων, αργόσχολων και υπερηλίκων, σκοτώνονται τόσες νέες γυναίκες μέσα στα σπίτια τους.
Οι δολοφονημένες μάλλον δεν τα έβλεπαν σαν σπίτια. Μάλλον κάτι σαν κολαστήρια θα ήταν γι’ αυτές. Στερημένες του απολύτως στοιχειώδους, ενός καταφυγίου, ενός μέρους όπου δεν μπορούν να σε βρουν και να σε βλάψουν, θα ζούσαν φρικτή ζωή ώσπου σκοτώθηκαν.
Αν έφευγαν, θα τις καταλάβαιναν λίγοι. Και πόσο εύκολο είναι να φύγεις από κάπου όταν είσαι δεμένος με τα λεφτά, τα παιδιά ή πιο ύπουλους μηχανισμούς ψυχολογικού ελέγχου; Οταν σ’ έχουν πείσει ότι «μόνη σου δεν θα τα βγάλεις πέρα» κι άλλα κλασικά που λένε οι κακοποιητές, λες κι έχουν καταπιεί όλοι το ίδιο εγχειρίδιο χειρισμού και βλακείας;
Δεν χρειάζεται να σκοτωθεί καμία για να μάθουμε πως γυναίκα μπορεί να φερθεί απαίσια σε γυναίκα. Ενα μικρό χαστούκι στο χέρι, όχι οπωσδήποτε στο πρόσωπο, λίγη καλή ψυχολογική βία με φωνές, μικρά αλλόκοτα ελεγκτικά τηλεφωνήματα, για να νιώθεις διαρκώς την ανάσα της στο σβέρκο σου (με την κακή έννοια). Φωνές κι ουρλιαχτά στα έγκατα της οικογένειας, όταν οι γυναίκες αποσύρονται, για να φροντίσουν το φαγητό και τα παιδιά.
Η κακομεταχείριση νέων κοριτσιών από τη μανούλα του άντρα τους (το κλισέ της κακιάς πεθεράς) ήταν οριακά κοινωνικώς αποδεκτή συμπεριφορά μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες. Η γριά μπορούσε να κάνει όσα χουνέρια ήθελε στη μικρή. Η μικρή θήτευε στην πιο αισχρή θητεία, να μένεις κάπου, αλλά να μην είναι ακριβώς σπίτι-καταφύγιο, να είναι ένα μέρος όπου παρέχεις υπηρεσίες, κρίνεσαι και βγαίνεις λίγη. Κακοποιητικά βλέμματα, προσβολές και «αγγαρείες» παρουσιάζονταν σχεδόν σαν κάτι φυσικό. Το νοσηρό πλέγμα της οικογένειας άπλωνε πλοκάμια: η μεγάλη γυναίκα κακοποιούσε τη μικρή κι η μικρή γινόταν μεγάλη και κακοποιούσε καινούργιες μικρές, μισούσε ό,τι της θύμιζε πόσο ευάλωτη ήταν.
Θρίλερ. Και τώρα ποιος ξέρει τι θα συμβεί μ’ όλες αυτές τις αναγκαστικές συγκατοικήσεις μαμάς-κόρης (όπως στην περίπτωση της Κυψέλης) και ερωτικών συντρόφων; Ποιες θα πληρώσουν τη στεγαστική κρίση και με τι τρόπο; Προφανώς, δεν σώζονται επειδή δεν συγκατοικούν με κάποιον μεγαλόσωμο μονίμως μεθυσμένο άντρα όπως είναι η στερεοτυπική εικόνα του κακοποιητή. Αυτή η εικόνα κάνει κακό, γιατί η κακοποίηση μπορεί να μοσχοβολάει και να είναι λεπτή, μπορεί να φοράει κρέμες και να έχει απαλό, μητρικό χέρι.
Στο βιβλίο της το Σπίτι Των Ονείρων, η Κάρμεν Μαρία Ματσάδο πιάνει την ερωτική σχέση δύο γυναικών και στήνει μια ατμόσφαιρα κυνηγιού. Η μία είναι αρπακτικό κι η άλλη αγρίμι σε φάκα. Είναι επώδυνο ανάγνωσμα γιατί (spoiler) δεν γίνεται πραγματικά κάτι φοβερό και τρομερό, αλλά εκεί ακριβώς έγκειται ο φόβος και ο τρόμος.
Οσοι πέφτουν ξυπνούν συνήθως όταν προσκρούουν στον πάτο. Πώς γίνεται, όμως, να φύγει κανείς πριν απ’ αυτό, «απλώς» επειδή δεν περνάει καλά με την πεθερούλα/τη μανούλα/τη σύντροφο/την εργοδότριά της; Οταν σηκώνει χέρι η άλλη/ο άλλος, όταν σε σπρώχνει πάνω σε κανένα έπιπλο είναι λίγο σαφές, φεύγεις. Οταν τσιμπολογάει, όμως, μικρές μπουκιές του εαυτού σου κάθε μέρα για πέντε-δέκα-τριάντα χρόνια, τότε τι κάνεις; Πού έχεις να πας; Στο βιβλίο της Ματσάδο μία νέα αρχή είναι πάντα εφικτή κι η συγγραφέας το αποδεικνύει αλλάζοντας στυλ και οπτική σε κάθε κεφάλαιο. Η ζωή, όμως, δεν είναι όπως στην καλή λογοτεχνία. Ψέματα, φυσικά και είναι.
