Ο Χένρι Κίσινγκερ πήρε μαζί του τα όποια μυστικά τον κυνηγούσαν, σαν φαντάσματα, και τον έκαναν να αποφεύγει το ζήτημα της Κύπρου. Ξέρω από προσωπική εμπειρία, που οφειλόταν σε εμμονή με το τι συνέβη το 1974, ότι αυτό το ιστορικό επεισόδιο τον ενοχλούσε πολύ. Η αλήθεια είναι πως Ελλάδα και Κύπρος έπεσαν θύματα του κυνικού ρεαλισμού του. Η Ελλάδα, αρχικά, γιατί την έβλεπε μόνο μέσα από τον Ψυχρό Πόλεμο και την κατάσταση στη Μ. Ανατολή. Τον ενδιέφερε να υπάρχει μια φιλοαμερικανική κυβέρνηση στην εξουσία, η οποία θα βοηθούσε τις ΗΠΑ, και το Ισραήλ, σε περιόδους κρίσης. Τίποτε άλλο. Το έλεγε πολύ καθαρά στις συσκέψεις που διεξάγονταν όταν ανέλαβε ο σκληρός, αόρατος Ιωαννίδης την εξουσία. Σε όποιον τον ωθούσε να πιέσει το καθεστώς για την αποκατάσταση της δημοκρατίας απαντούσε μονότονα: «Να σας θυμίσω ότι εδώ είναι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όχι Τμήμα Πολιτικών Επιστημών (this is the State Department, not a Political Science Department)».
Η Κύπρος το πλήρωσε γιατί ο Κίσινγκερ άργησε να καταλάβει πόσο κοντά βρέθηκαν Ελλάδα και Τουρκία σε έναν πόλεμο στο Αιγαίο την άνοιξη του 1974 και εν συνεχεία αρνήθηκε να σταματήσει την Αγκυρα από την πρώτη εισβολή, κλείνοντας το μάτι στον Τούρκο πρωθυπουργό Ετσεβίτ. Και κατόπιν, αρνήθηκε να την αναγκάσει να μείνει στο πρώτο της προγεφύρωμα και να αποφύγει τη δεύτερη φάση της εισβολής. Το επιχείρημά του, εκείνο το πολύ κυνικό «δεν υπάρχει αμερικανικός λόγος να μην κατέχει η Τουρκία το ένα τρίτο της Κύπρου».
Τον εξόργιζε η στοχοποίησή του από τους Ελληνες της Αμερικής αμέσως μετά. Οταν ενημέρωνε το νέο του αφεντικό, τον πρόεδρο Φορντ, χιλιάδες Ελληνες διαδήλωναν εναντίον του απέναντι από τον Λευκό Οίκο. Σε κάθε συνάντησή του με τον Καραμανλή ή τον Μακάριο εξέφραζε την ενόχλησή του για το πώς τον έβλεπαν οι Ελληνες και οι Κύπριοι. Οσοι τον γνώριζαν καλά παραξενεύονταν από το γεγονός ότι άλλες, πιο γνωστές στο διεθνές κοινό, περιπτώσεις, όπως η Χιλή ή το Βιετνάμ, τον αποσταθεροποιούσαν πολύ λιγότερο. Οσες φορές, και ήταν πολλές, προσπάθησα να του μιλήσω για το 1974, περιορίσθηκε στις κοινοτοπίες για το πώς τον είχε απορροφήσει το Γουότεργκεϊτ. Και μετά εξαφανιζόταν ή, όπως μου είπε μία φορά, «δεν έχω τίποτα να κερδίσω μιλώντας σε εσάς. Με έχετε ήδη καταδικάσει».
Εμείς βλέπουμε, δικαιολογημένα, τον Κίσινγκερ από τη δική μας σκοπιά. Δεν μπορούμε, όμως, να παραγνωρίσουμε τον Κίσινγκερ σαν γκουρού των διεθνών σχέσεων. Η ανάλυσή του ήταν πάντοτε εξαιρετική, ρεαλιστική, ενίοτε προφητική. Πριν από δέκα χρόνια, τον θυμάμαι σε μια ομιλία να προβληματίζεται για το πώς ο εγγονός του θα παίρνει αποφάσεις στον χρόνο, «όταν οι μόνες του παραστάσεις από τη ζωή είναι να κάθεται μπροστά σε ένα κινητό ή μία οθόνη κομπιούτερ». Και αυτό πολύ πριν αρχίσουμε όλοι να μιλάμε γι’ αυτά τα φαινόμενα.
Και κάτι τελευταίο. Το πιο δύσκολο πράγμα για ένα έθνος είναι να στέκεται μπροστά στον καθρέφτη της Ιστορίας και να συλλογίζεται τα λάθη του. Εχω την εντύπωση πως ο Κίσινγκερ, με όλες του τις αμαρτίες ή τα εγκλήματα, μας βόλεψε από μία άποψη: λειτούργησε σαν άλλοθι μερικές φορές, για να βάλουμε κάτω από το χαλί τα δικά μας λάθη, τις διχόνοιες, τους βυζαντινισμούς Αθήνας – Λευκωσίας και τις χαμένες ευκαιρίες.