Οταν ξέσπασε η πανδημία το 2020 και ξεκίνησαν οι διαδοχικές καραντίνες, έγινε γρήγορα αντιληπτό ότι οι συνθήκες εργασίας θα μεταβάλλονταν δραστικά.
Τρία χρόνια μετά, κι ενώ έχει αποκατασταθεί η λεγόμενη κανονικότητα, μπορούμε πλέον να επιβεβαιώσουμε ότι είναι μια αλματώδης μετατόπιση, την οποία ξένοι ειδικοί αποκαλούν «επανάσταση».
Η κανονικότητα, λοιπόν, επέστρεψε, όμως, πολλοί εργαζόμενοι δεν γύρισαν στα γραφεία τους.
Κάποιοι μιλούν για ένα υβριδικό σχήμα που ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση: τηλεργασία μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα ή, ακόμα, τηλεργασία τέσσερις ημέρες την εβδομάδα.
Φυσικά, παίζει ρόλο το είδος της εργασίας. Κάποια επαγγέλματα ευνοούν αυτή την ευελιξία ή απλώς την επιτρέπουν, άλλα όχι και τόσο. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι κάτι έχει αλλάξει για τα καλά.
Πρακτικά, αυτό (μπορεί να) σημαίνει περισσότερη ευελιξία, λιγότερη κούραση εξαιτίας ενός επιβεβλημένου, πολύωρου ωραρίου στο γραφείο, άρα και μεγαλύτερη παραγωγικότητα.
Μπορεί επίσης να σημαίνει μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση (π.χ. λιγότερο μποτιλιάρισμα, αν και στην Αθήνα, μολονότι η τηλεργασία παραμένει αυξημένη, το κυκλοφοριακό παραμένει εφιάλτης).
Ολ’ αυτά επιδρούν πάνω στην ανθρώπινη ψυχολογία με περισσότερους από έναν τρόπους: υπάρχουν εργαζόμενοι που απελευθερώθηκαν χάρη στη νέα συνθήκη, είναι και άλλοι που πανικοβλήθηκαν: νιώθουν ότι μονάχα ως φυσικές παρουσίες είναι ασφαλείς απέναντι στον κίνδυνο απόλυσης ή/και αποζητούν την απόδραση από τα σπίτια τους, ενώ πολλοί έχουν την ανάγκη της φυσικής επαφής με τους συναδέλφους τους.
Το τελευταίο ισχύει σε πιο ώριμες ηλικίες. Για τους νεότερους, η κοινωνικότητα καλύπτεται και μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης· για τις νεότερες γενιές, τα «σόσιαλ» δεν είναι μόνον προβολή αλλά και σύναψη φιλίας, που προοπτικά μπορεί να μην περιοριστεί μονάχα στην ψηφιακή επαφή. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότεροι δένονται λιγότερο με τον χώρο της εργασίας τους, άρα μετακινούνται από εργασία σε εργασία πιο εύκολα. Σε μια εποχή μεγάλης ακρίβειας, χαμηλών αμοιβών και ελάχιστης προοπτικής, αυτή η ευκολία μετακίνησης καθίσταται ακόμα πιο απλή υπόθεση.
Οι μεγαλύτερες γενιές ανακάλυψαν, σε μεγάλο βαθμό, μετά την πανδημία ότι ο πρότερος τρόπος ζωής (και εργασίας) έπασχε. Συνειδητοποίησε πως ζωή δεν είναι μόνον το γραφείο. Ανακάλυψε έναν χαμένο προσωπικό, οικογενειακό χρόνο.
Υπάρχει, φυσικά, και ο αντίλογος: πολλοί ανακάλυψαν ότι με τη δουλειά από το σπίτι, μη έχοντας συγκεκριμένο ωράριο εργασίας, γίνονται μόνιμα δέσμιοι των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων.
Αλλά αυτό μπορεί να βελτιωθεί με ρυθμίσεις. Η τεχνολογία σήμερα προσφέρει πολλές εναλλακτικές εργασιακής ευελιξίας. Το μέλλον δεν είναι πια αυτό που ήταν, όπως σοφά ειπώθηκε κάποτε.