Κοντά στο «Ρεξ» και το σινεμά «Ιντεάλ» έχει ένα περίπτερο απ’ αυτά που πουλάνε έως και θήκες κινητού. Παρακάλεσα τον περιπτερά μια-δυο φορές να με χρεώσει ένα νερό, αλλά αυτός αδιαφορούσε σκυμμένος. «Δώστε μου τα λεφτά σ’ εμένα, ο μπαμπάς μου προσεύχεται» είπε ένα μελαψό, στρουμπουλό παιδάκι σε άψογα ελληνικά – ίσως αυτή η όμορφη γλώσσα να έχει και λιγάκι μέλλον, αν δεν προλάβουμε να εκδιώξουμε όλα τα νεαρά άτομα που την μιλούν. Ωσπου να φύγω ο πατέρας είχε τελειώσει κι η εικόνα του ήταν πραγματικά απ’ αλλού, μου θύμισε γέρους στο χωριό.
Στην πιο πρόσφατη ταινία του Κεν Λόουτς, στη Γέρικη Βελανιδιά (στα ελληνικά κυκλοφόρησε ως η Τελευταία Παμπ), κάμποσοι ξένοι εγκαθίστανται σ’ ένα χωριό της Βρετανίας. Οι κάτοικοι τραβάνε ήδη τα δικά τους ζόρια. Τα ψυγεία τους είναι ντροπιαστικά άδεια, οι παμπ τους καταρρέουν, τ’ ακίνητα της γειτονιάς πάνε στα χέρια εταιρειών με έδρα την Κύπρο. Οι άνθρωποι έχουν απελπιστεί και ξαφνικά ανάμεσά τους κυκλοφορούν μαυριδεροί τύποι, μαντίλες και γυναίκες κάτω από στρώματα ρούχων που σέρνουν καρότσια με μικρά μουσουλμανάκια.
Είναι ανεπιθύμητοι. Ειδικά ενοχλημένη είναι μια παρέα από πότες που συχνάζουν στην παμπ κατεβάζοντας φθηνή πίλσνερ και ξεστομίζοντας βρωμόλογα για όλους και για όλα. Οι ξοφλημένες χωριατόφατσες (εξαιρετικό κάστινγκ) αηδιάζουν στη θέα της μαντίλας και στο πώς η παμπ τους τρέπεται σε «καταυλισμό προσφύγων». «Να πάτε πίσω» τους λένε. «Κι εμείς αυτό θέλουμε» λένε.
Εχουν δει πράγματα που δεν μπορείς πραγματικά να τα πεις στους άλλους και να τους δώσεις να καταλάβουν. Αυτό υπονοείται.
Πρόσφατα πήγα στο σπίτι ενός φίλου που έχει κάποια σύνδεση με το Ισραήλ –δεν είναι Εβραίος– και, προτού προλάβω να καθίσω, μου ζήτησε να μη μιλήσουμε για την Παλαιστίνη. Δεν σκόπευα. Δεν το παίζω ότι καταλαβαίνω τι γίνεται εκεί, δεν μου φαίνεται λογικό, ποτέ δεν σκάμπαζα από διεθνή και δεν μπορώ να μπω στη θέση κάποιας κοπέλας στην ηλικία μου στη Γάζα. Βασικά, δεν θέλω, με ή χωρίς πόλεμο. Παρατηρώ, όμως, πώς αναδεύονται λόγω Μεσανατολικού τα καθόλου κρυμμένα σκοτάδια της Ευρώπης. Η ενοχή Γερμανών και συνεργατών για το πρόσφατο παρελθόν εξολόθρευσης των Ευρωπαίων Εβραίων επί ευρωπαϊκού εδάφους, ο τωρινός, φρέσκος αντισημιτισμός και φυσικά η απέχθεια για τους μουσουλμάνους.
Εξαρτάται, βέβαια, τι είδους μουσουλμάνοι είναι. Αν είναι αγοραστές ακινήτων, πλούσιοι οπισθοδρομικοί αρνητές των δικαιωμάτων των γυναικών με έδρα Λονδίνο, μέλη της οικονομικής και διανοητικής ελίτ τής ελάχιστα δημοκρατικής πατρίδας τους που φοιτούν στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, υπερκαταναλωτικές μηχανές που αλωνίζουν στις αντίστοιχες Βουκουρεστίου του Παρισιού, όλα καλά. Τις συγχωρούμε τις αδελφές μας που καλύπτονται, αρκεί από κάτω να φοράνε κάτι ακριβό.
Αρκεί να μην είναι τίποτα φτωχοκακομοίρηδες τέλος πάντων. Πακιστανοί, Μπαγκλαντεσιανοί, τέτοια πράγματα, που έρχονται για να δουλέψουν στις δουλειές που δεν θέλουμε εμείς. Εκεί παθαίνουμε μια ξαφνική έξαψη για τη διανοητική και ηθική υπεροχή του δυτικού κόσμου. Αυτά τα έργα παίζονται στις παμπ, στα καφενεία, στην τελευταία ταβέρνα του πιο άθλιου χωριού της ξανά λίγο φιλοναζί Γερμανίας.
Και μάλλον θα μας πάρει καιρό να τα επεξεργαστούμε, αφού τα συναισθήματα όλων των εμπλεκομένων έχουν αξία – είναι τόσο παράλογο να μη θέλει κανείς ξένους στο χωριό του; Μάλλον όχι – λίγο μίζερο και απάνθρωπο αν έρχονται απ’ τον πόλεμο, αλλά και πάλι. Στο ενδιάμεσο τα καλά έργα τέχνης θα δημιουργούν κατανόηση, ενώ, στο πολιτικό πεδίο, στις μικρές πολιτικές της κάθε ημέρας στο ίντερνετ και το καφενείο, όσοι ξέρουν να γραπώνονται καλά απ’ την απέχθεια των αδύναμων για τους αδύναμους θα είναι ασφαλείς.
Η έλξη της ιδέας πως κάποιος είναι πιο βρωμερός από εσένα, ριγμένος πιο χαμηλά, κάπου σάπια όπου ακόμη κι εσύ μπορείς να δείξεις την περιφρόνησή σου, αυτό είναι το πραγματικό μας θέμα όταν σιχαινόμαστε κρυφά και φανερά κυνηγημένους. Αυτό λέει η ταινία. «Αυτοί δεν είναι σαν εμάς», λέμε, το ουρλιάζουμε, και λίγο λίγο το πιστεύουμε.