Τρία χρόνια μετά την εξέγερση στο Καπιτώλιο, όταν (σαν σήμερα, 6η Ιανουαρίου) οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησαν να εμποδίσουν την επικύρωση της εκλογής του Τζο Μπάιντεν, είναι αδιανόητο ότι ακόμη συζητείται σοβαρά η πιθανότητα επανόδου του Τραμπ στην εξουσία στις εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου. Οχι μόνον επειδή οι δημοκρατικοί θεσμοί των ΗΠΑ επιτρέπουν στον τέως πρόεδρο να πολιτεύεται ενώ διώκεται για σωρεία παρανομιών στην επιχειρηματική και πολιτική του σταδιοδρομία, αλλά επειδή υπάρχει κάτι το μοιρολατρικό στην αναμονή για μια νέα τετραετία Τραμπ. Η δημοκρατία φαίνεται να σηκώνει τα χέρια ψηλά όταν αντιμετωπίζει ανθρώπους ή κινήματα που αψηφούν τους κανόνες του παιχνιδιού και που θέτουν σε κίνδυνο το πολίτευμα. Είναι σαν η δημοκρατία να έχει ανάγκη τη σκληρή δοκιμασία για να αποδείξει ότι δεν χειραγωγείται από κανέναν – κι ας οδηγεί αυτό, εκ των πραγμάτων, στη χειραγώγησή της.
Το διάστημα μεταξύ του δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit τον Ιούνιο του 2016 και της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. τον Ιανουάριο του 2020, είναι ενδεικτικό της μοιρολατρίας –ή μοιραίας τυπολατρίας– που ουσιαστικά επέτρεψε σε μια οριακή πλειοψηφία να ανατρέψει την πορεία της χώρας (και της Ενωσης). Υπήρχε πιθανή διέξοδος, είτε με την κυβέρνηση και τον υπόλοιπο πολιτικό κόσμο να αποφάσιζαν ότι το δημοψήφισμα ήταν απλώς συμβουλευτικό είτε με τη διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος, όταν έγινε γνωστή η συμφωνία του διαζυγίου. Ομως, όλοι συμπεριφέρθηκαν σαν η ετυμηγορία να ήταν ιερή, αδιαμφισβήτητη. Οι υπέρμαχοι της «εξόδου» απαιτούσαν σεβασμό στο αποτέλεσμα, ενώ οι αντίπαλοί τους, αναγκασμένοι να τηρήσουν τους δημοκρατικούς κανόνες, δεν μπορούσαν να αποτρέψουν κάτι που θεωρούσαν ολέθριο για τη χώρα. Παρότι μικρή η πλειοψηφία υπέρ της εξόδου (51,89% του 72,21% των εγγεγραμμένων) και ακόμη άγνωστες οι συνέπειες της απόφασης, η τήρηση της «αρχής του νόμου» λειτούργησε υπέρ μιας αλλαγής που θα έχει απρόβλεπτες και καθοριστικές συνέπειες για το σύνολο των κατοίκων της Βρετανίας. Παρά κάποιες διαμαρτυρίες υπέρ της «παραμονής», η γενική αντίληψη ήταν ότι ο λαός ψήφισε, ουδείς είχε το δικαίωμα να αμφισβητήσει την ετυμηγορία του και, από εδώ και πέρα, η έξοδος από την Ε.Ε. έπρεπε να εξελιχθεί σε επιτυχία.
Κοινό σημείο της διεκδίκησης νέας θητείας από τον Τραμπ και του Brexit είναι η αδιαφορία των οπαδών και των δύο για τις συνέπειες της νίκης τους.
Η διεκδίκηση νέας θητείας από τον Τραμπ διαφέρει από το Brexit. Κοινό σημείο, όμως, είναι η αδιαφορία των οπαδών και των δύο για τις συνέπειες της νίκης τους. Στη Βρετανία ο σεβασμός για τον νόμο και τη Βουλή παραγκωνίστηκαν (από την κυβέρνηση Τζόνσον) για να μην εμποδιστεί η «βούληση του λαού», ενώ στις ΗΠΑ η προσπάθεια βίαιης εμπόδισης μιας δημοκρατικής διαδικασίας στο Κογκρέσο δεν προκάλεσε τη γενική αφύπνιση υπέρ της δημοκρατίας, που θα περίμενε κανείς (έως τότε). Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι οπαδοί του Τραμπ έγιναν ακόμη πιο φανατικοί, θεωρώντας κάθε κίνηση εναντίον του κομμάτι μιας συνωμοσίας των εχθρών του. Οι αντίπαλοι του Τραμπ στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα φοβούνται να μιλήσουν, καθώς γίνονται στόχοι απειλών και επιθέσεων, ενώ οι Δημοκρατικοί είναι διχασμένοι ως προς την πολιτική Μπάιντεν και δεν αποκλείεται να χαρίσουν τον Λευκό Οίκο, και ίσως και την πλειοψηφία στο Κογκρέσο, στον Τραμπ τον Νοέμβριο.
Ο Αριστοτέλης ανησυχούσε ότι η δημοκρατία εμποδίζει την αρχή του νόμου, καθώς η πλειοψηφία μπορεί να καθορίζει τις εξελίξεις ανεμπόδιστα. Οι ιδρυτές των ΗΠΑ, φοβούμενοι την «τυραννία της πλειοψηφίας», ίδρυσαν πολύπλοκο σύστημα ελέγχου των κρατικών εξουσιών. Και όμως, σήμερα, όταν η δημοκρατία «αξιοποιείται» από τους εχθρούς της για δικούς τους σκοπούς, ουδείς φαίνεται ικανός να δει τον κίνδυνο, να αποτρέψει την καταστροφή.