Ο πιο κρυμμένος ποταμός της Γης είναι εκείνος του αίματος γυναικών που φονεύθηκαν από χέρι οικείου. Αμέτρητες οι ιστορίες γυναικοκτονίας, από τότε που ο άνδρας είπε, αυτή είναι κτήμα μου. «Αφθονο και ακατάσχετο ρέει το αίμα στην επικράτεια της αγάπης»· το περισυνέλεξε και το φανέρωσε μοναδικά ο Παντελής Μπουκάλας στη μελέτη του «Το αίμα της Αγάπης: ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση», από όπου προέκυψε προ διετίας και η σκηνική αφήγηση της έμφυλης βίας, το θεατρικό «Σφαγείο του Ερωτα». Τα φονικά των δημοτικών τραγουδιών σαν να ξαναζωντανεύουν με κάθε νέα γυναικοκτονία που συγκλονίζει κι έπειτα γίνεται αριθμός.
Γεωργία Μουράτη, το πρώτο θύμα του 2024. Δεκατρείς γυναικοκτονίες μέσα στο 2023, 24 το 2022 (όταν 48.000 γυναίκες και κορίτσια στον κόσμο δολοφονήθηκαν από συντρόφους και οικείους), 23 το 2021 – 174 τα τελευταία 14 χρόνια. Εμοιαζε εύκολο γι’ αυτούς να της βάλουν χειροπέδες, να τη φιμώσουν, να τη μαχαιρώσουν με μένος στον λαιμό και να την πετάξουν μέσα σε ένα μπαούλο στα χωράφια. Δύσκολο να δεις πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών. Ομως, σημάδια υπήρχαν. Καταγγελίες κατά του συντρόφου για κακοποίηση της πρώην συζύγου, για βιασμό και ξυλοδαρμό της αδελφής, καταδίκες. Σεσημασμένος ο συνεργός. Κάτι οι γύρω ήξεραν. Κι όσοι δεν ήξεραν, όταν πληροφορήθηκαν την εξαφάνιση της 41χρονης εγκύου, σκέφτηκαν «ο σύντροφος την έφαγε». Είναι τρομακτικό, για την κοινωνία αποκαλυπτικό, να είναι αναμενόμενη η γυναικοκτονία.
Τόσα περιστατικά (πάντα υπήρχαν, όμως ήταν αόρατα) και δεν έχει ακόμη υφανθεί ένα πλέγμα προστασίας θυμάτων. Στις κακοποιητικές συμπεριφορές δεν δίνεται πριν από το έγκλημα η πρέπουσα σημασία. Ορισμένοι γνωρίζουν, όμως σιωπούν «γιατί είναι ιδιωτικές υποθέσεις». Ομως, τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού καταρρέουν όταν μακραίνει το κομπολόι των ευδιάκριτων κινδύνων· τότε οι γνωρίζοντες οφείλουν να σπάσουν τον τοίχο της επιχειρησιακής ανεπάρκειας και τον κύκλο της κανονικοποιημένης ανδρικής βίας. Περισσότερα από 10.000 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας καταγγέλθηκαν στην Ελλάδα το 2023. Ως γνωστόν, στα περισσότερα, θύματα ήταν γυναίκες και θύτης νυν ή πρώην σύντροφος. Ναι μεν υπάρχουν γραφεία αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας, γραμμή υποστήριξης (15900), συμβουλευτικά κέντρα, καταφύγια για κακοποιημένες γυναίκες, αλλά οι φορείς είναι ασυντόνιστοι, ελλιπή τα δεδομένα, πλημμελώς εκπαιδευμένοι οι λειτουργοί, πολλά τα προσκόμματα στη φιλοξενία θυμάτων, διάτρητα τα μέτρα προσωρινής προστασίας, μικρή η αναγνώριση του κινδύνου, δύσκολη η άμεση επέμβαση.
Ως σκιώδης πανδημία περιγράφεται η έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας, που προκαλεί τραυματισμούς περισσότερους από εκείνους στα τροχαία.
Αναφέρεται ως σκιώδης εν εξελίξει πανδημία. Η έμφυλη επιθετικότητα, που αυξάνεται σε περιόδους πολυκρίσεων, προκαλεί τραυματισμούς περισσότερους από εκείνους στα τροχαία και ενίοτε εξελίσσεται σε φόνο, είναι διεθνώς το πιο συχνό και λιγότερο δηλωθέν έγκλημα. Εμπεριέχει ένα κοινό μοτίβο. Προσπάθεια επικυριαρχίας πάνω στον άλλο, πλήρους ελέγχου του, παγίωσης της ανδρικής υπεροχής. Ο θύτης, κατά περίπτωση, βρίζει, προσβάλλει, απειλεί, υποβιβάζει, ενοχοποιεί, απομονώνει το θύμα από το φιλικό περιβάλλον, του αφαιρεί υλικούς πόρους, χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης παιδιά, κατοικίδια, συγγενείς, χειραγωγεί, σπρώχνει, δέρνει, βιάζει. Κι έπειτα παίζει το παιχνίδι της συγγνώμης, των υποσχέσεων ότι δεν θα ξανασυμβεί, της γοητείας, που είναι ένας άλλος τρόπος διατήρησης της εξουσίας.
To «γιατί δεν φεύγει;», στην ουσία μετακυλίει την ευθύνη στο παγιδευμένο θύμα. «Ενιωθα πως αν έφευγα θα με σκότωνε», λέει η Φανή. Ψυχικά αδύναμη, ηθικά καταρρακωμένη, οικονομικά εξαρτημένη, «δεν έβλεπα διέξοδο, έκρυβα τις μελανιές και ντρεπόμουν». Υστερα από ένα «ατύχημα» βρέθηκε με σπασμένα μέλη στο νοσοκομείο. Και κατάφερε να χτίσει με τους ειδικούς μια ασφαλή έξοδο από το σπίτι του τρόμου, να μάθει ν’ αντέχει την αναμέτρηση με τον φόβο, τη σύγχυση, την κατάθλιψη, τον πόνο.
Το κακοποιημένο παιδί όταν μεγαλώσει είναι πιθανό κι αυτό να κακοποιεί, λένε οι μελέτες. Το ανεπίλυτο παιδικό τραύμα, που ενδέχεται να κάνει τον ενήλικα περισσότερο βίαιο και ανεξέλεγκτο, μαζί με τις άκαμπτες πατριαρχικές απόψεις για το φύλο και τους υπαγορευμένους ρόλους, το αίσθημα κτήσης και τον υπερχειλίζοντα ανδρισμό, είναι εκείνα που συχνά οικοδομούν την ψυχοσύνθεση του οργίλου άνδρα-δυνάστη-πιθανού φονιά. Του κανονικού-μη κανονικού, αποδεκτού-απαράδεκτου αρσενικού. «Και η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή, γιατί είναι αμίλητη και προχωράει».