Εχω προμηθευτεί εισιτήρια για την παράσταση Σαλό, 120 Μέρες Στα Σόδομα στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Στην ταυτότητα της παράστασης αναγράφεται «Περιέχει σεξουαλικές σκηνές, βία, γυμνά Σώματα». Λίγες μέρες πριν από την παράσταση έλαβα ένα μήνυμα από το ταμείο της ΕΛΣ. Λίγο πολύ λέει: Απαγορεύεται η βιντεοσκόπηση ή η λήψη φωτογραφιών. Και παρακάτω ανακοινώνει: «Σε ένδειξη σεβασμού προς τους ερμηνευτές που εμφανίζονται γυμνοί, σας ενημερώνουμε ότι κατά την είσοδό σας στην αίθουσα της Εναλλακτικής Σκηνής θα τοποθετείται στο κινητό σας τηλέφωνο ειδικό αυτοκόλλητο που θα καλύπτει την κάμερα της συσκευής». Πολύ ευχαριστήθηκα μ’ αυτό το μήνυμα. Χάρηκα, αλήθεια.
Η υπόρρητη διαπίστωση είναι πως οι θεατές δεν σέβονται τη γνωστή ανακοίνωση απενεργοποίησης του κινητού στους χώρους πολιτισμού. Και πράγματι, το έχω διαπιστώσει κι η ίδια όχι μόνο στα σινεμά όπου θα λαμπυρίσει κάποιο κινητό, αλλά ακόμη και σε θεατρικά έργα ή παραστάσεις χορού. Ακόμη κι όταν οι ερμηνευτές είναι γυμνοί. Γιατί να μην καταναλωθούν ακόμη και τότε; Γιατί να μην μπορεί ο οποιοσδήποτε να τους έχει στο κινητό;
Ομως δεν είναι μόνον η ασέβεια προς τους ηθοποιούς, η ανάγκη να καταναλώσει κανείς κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο την εικόνα τους μέχρι αηδίας. Δεν είναι μόνον το σοκ πως καταγράφεσαι, η σιχαμερή διαρκής επιθυμία της καταγραφής, αλλά κι ο φόβος πως θα αναπαραχθεί η εικόνα σου (ή τα λόγια, η μουσική, τα σκηνικά σου), ενώ εσύ δεν θα πληρώνεσαι για τις αναπαραγωγές. Ομως, στον πολιτισμό το κεφάλαιο που έχει κανείς είναι η πνευματική του ιδιοκτησία και ο χρόνος του/η δουλειά του. Το σκηνικό, τα κοστούμια, οι λέξεις είναι πνευματική ιδιοκτησία, σύλληψη, κατασκευή και εργατοώρες κάποιων ατόμων. Από πού κι ως πού μπορεί να τα πάρει κάποιος όλ’ αυτά στο κινητό του; Και σε ό,τι αφορά τους ερμηνευτές, δεν είναι κάπως ανυπόφορη πια η επαυξημένη ηδονοβλεψία μας, εάν υποτεθεί πως το θέατρο είναι ήδη βαθιά ηδονοβλεπτικό από μόνο του;
Υπάρχουν τρόποι να στηρίξουμε τις παραγωγές ή τις αίθουσες της προτίμησής μας. Κατ’ αρχάς πηγαίνοντας και αγοράζοντας εισιτήρια. Οπως είπα και πριν, οι άνθρωποι που δουλεύουν δουλεύουν για να βγάζουν χρήματα. Εάν θέλει κανείς να προωθήσει το έργο τους, μπορεί να φωτογραφίσει την αφίσα, τον εξωτερικό χώρο ή να αξιοποιήσει το υλικό προώθησης της παράστασης, που σίγουρα θα υπάρχει στο Διαδίκτυο. Ή να πει με δικά του λόγια τι του άρεσε (αυτό είναι το καλύτερο μάλλον).
Δεν χρειάζεται ο/η κάθε περίεργος/η να έχει γυμνούς τους ερμηνευτές στο κινητό του. Αλλά ούτε και ντυμένους (π.χ. σε μία συναυλία κλασικής μουσικής). Εχει κάτι όλο αυτό. Κάτι βαθιά ασεβές, καταναλωτικό και τόσο αντίθετο με τις δυνάμεις που επιστρατεύει κανείς για παραγάγει ή να απολαύσει την εκτέλεση ενός έργου του Μπαχ ή μίας σκηνής στο θέατρο. Οι τέχνες απαιτούν ένα εδώ και τώρα. Το κινητό απαιτεί μια διαρκή υπονόμευση του εδώ και του τώρα, μια επιταχυνόμενη κατανάλωση για την κατανάλωση, ένα εσωτερικό άδειασμα. Αντιθέτως, το ιδανικό για οποιαδήποτε παράσταση είναι να βγει ο κόσμος και να νιώθει γεμάτος, να περάσουν χρόνια και να λέει, είχα δει τότε την τάδε, σ’ εκείνον εκεί τον ρόλο και μου ’χε κάνει εντύπωση.
Η ανακοίνωση «θα σας καλύψουμε το κινητό», εκφρασμένη με λιτό και σαφή τρόπο στην περίπτωση της ΕΛΣ, είναι μια στάση πολιτική. Ολόσωστη. Που σέβεται τους νόμους και τους ανθρώπους, την πνευματική τους ιδιοκτησία και την εργασία τους. Κι αυτό πρέπει να επεκταθεί. Κάλυψη των κινητών, ακόμη και κατάσχεσή τους, πλήρης απαγόρευση. Οπως γίνεται σε ορισμένες αυστηρές βιβλιοθήκες. Οπως γίνεται σε κάποια ιστορικά μουσεία σε ένδειξη σεβασμού (π.χ σε μουσεία Ολοκαυτώματος) ή σε ορισμένα κλαμπ και πάρτι – ποιος θέλει πραγματικά να καταγραφεί εκείνες τις ώρες;
Νομίζω θα ήταν σωστό και για τις πινακοθήκες και φυσικά για όλες τις παραστατικές τέχνες. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι το αποζητούν. Οτι θέλουν να έρθει κάποιος και να τους πει «βάλτο μέσα», να τους απαλλάξει απ’ αυτόν τον ψυχαναγκασμό. Θα θυσίαζες όντως τη σύνδεση με τα λόγια του Μπέρνχαρντ για λίγη ακόμη συνδεσιμότητα με τους γνωστούς αγνώστους; Θα κοίταζες να συνδεθείς πραγματικά με τους σπουδαίους πίνακες μέσα απ’ το μάτι του κινητού; Ελπίζω όχι. Ετσι πρέπει ν’ ακούει κανείς τη μουσική, να κοιτάζει τα εικαστικά, να διαβάζει τη λογοτεχνία. Με μία ξεκάθαρη αίσθηση του εδώ και του τώρα. Δεν είναι μοναχικό αυτό που περιγράφω. Η αληθινή μοναξιά είναι στη συνδεσιμότητα.
