Κατά κανόνα, οι άνθρωποι φροντίζουν την εξωτερική τους εμφάνιση και δευτερευόντως τις αθέατες πλευρές τους. Οπως λένε και οι Αμερικανοί: «Δεν υπάρχει δεύτερη ευκαιρία να κάνεις την πρώτη καλή εντύπωση».
Λέμε κατά κανόνα διότι αυτό δεν ισχύει, για παράδειγμα, στην Αθήνα. Το καλό της πρόσωπο είναι θαμμένο στα έγκατα της γης. Δεν μιλάμε για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, αλλά τους σταθμούς του μετρό που έχουν ευρωπαϊκό αέρα. Αντιθέτως οι δρόμοι της αποπνέουν βρωμιά και γκράφιτι που στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων είναι το ίδιο πράγμα. Δεν αναφερόμαστε στα λίγα έργα τέχνης που κοσμούν μεγάλους καμβάδες, που πριν ήταν άδειοι τοίχοι, αλλά στα συνθήματα με σπρέι και μαρκαδόρους, συν τα ακατάληπτα tags. Αυτές οι κουτσουλιές, υποτίθεται είναι υπογραφές γκραφιτάδων χωρίς να υπάρχει κάποιο έργο. Ισως να υπογράφουν την ασχήμια της πόλης, ενισχύοντάς την.
Η φροντίδα στο μετρό εμφανίζεται πολλάκις σαν παράδειγμα «του τι μπορούμε να κάνουμε, αν θέλουμε», αλλά δεν έχω δει κάποια μελέτη για το πώς άντεξε σε αυτό το επίπεδο σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα. Από τον Ιανουάριο του 2000, που εγκαινιάστηκαν τα πρώτα τμήματά του, πέρασαν πολλές κυβερνήσεις και περισσότερες διοικήσεις. Η εταιρεία είναι κερδοφόρος (ας εξαιρέσουμε το θλιβερό 2009, όταν για πρώτη και μόνη φορά εμφάνισε ζημίες λόγω των αθρόων προεκλογικών προσλήψεων που έκανε η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ.), οι σταθμοί είναι καθαροί και τα τρένα έρχονται στην ώρα τους. Τι έχει, λοιπόν, το μετρό που δεν έχουν οι δρόμοι πάνω του;
Πρώτα απ’ όλα, επίβλεψη. Υπάρχουν κάμερες παντού που ελέγχουν την τήρηση των κανόνων· «και οι άγιοι Ελληνες (λέμε τώρα!), φοβέρα θέλουν». Δεύτερον, λειτούργησε στην πράξη η «θεωρία του σπασμένου παραθύρου». Αυτή υποστηρίζει ότι εάν σε ένα κτίριο σπάσει ένα παράθυρο και δεν επιδιορθωθεί άμεσα, σύντομα κάποιοι θα σπάσουν και τα υπόλοιπα παράθυρα. Αυτό θα συμβεί διότι θα δημιουργήσει την εντύπωση πως ουδείς φροντίζει το κτίριο. Το ίδιο κάνει κι ένα πρώτο γκράφιτι σ’ έναν τοίχο. Η αίσθηση που δημιουργεί ένα σπασμένο παράθυρο είναι πως η «πλάκα» τού να σπάει κάποιος παράθυρα είναι χωρίς συνέπειες.
Εσχάτως όμως κάποια παράθυρα άρχισαν να σπάνε στους σταθμούς του μετρό. Βλέπουμε σκουπίδια που παλιότερα δεν υπήρχαν· σύμφωνοι: λίγα και μικρά. Υπάρχει και η εξάπλωση της ιλαράς των πόλεων, δηλαδή των tags· ευτυχώς μόνο με μαρκαδόρους και σε γωνιές που δεν βλέπουν οι κάμερες. Θα συμφωνήσουμε ότι αυτή η επιδημία βρωμιάς στους τοίχους δύσκολα αναχαιτίζεται, αλλά αν αυτά τα λίγα και μικρά σπασμένα παράθυρα δεν διορθωθούν, θα δούμε κι άλλα…