Στις 16 Αυγούστου του 1947, ο μικρός Ρόμπερτ Σάντλερ, παιδί εργάτη στα ναυπηγεία της Βοστώνης, ανεβάζει πυρετό, χλωμιάζει και καταβάλλεται αφύσικα για παιδί δύο μόλις ετών. Δέκα ημέρες μετά, η περιοχή της κάτω κοιλιάς πρήζεται. Η αντίθεση του Ρόμπερτ με τον δίδυμο αδελφό του Ελιοτ τρομάζει: ο τελευταίος υγιέστατος, ο πρώτος καταβεβλημένος και άσπρος σαν φάντασμα.
Ο Ρόμπερτ μεταφέρεται στο Παίδων της Βοστώνης, όπου τον αναλαμβάνει ο γνωστός μας από τα δύο προηγούμενα σημειώματά μας εδώ Σίντνεϊ Φάρμπερ. «Μία σταγόνα αίματος κάτω από το μικροσκόπιο του Φάρμπερ αποκαλύπτει την ταυτότητα της αρρώστιάς του· χιλιάδες ανώριμοι λεμφικοί βλάστες διαιρούνται μανιωδώς», γράφει στη «Μεγάλη ασθένεια» (εκδ. Μεταίχμιο) ο Σιντάρτα Μούκερτζι, το βιβλίο που είναι ο οδηγός μας αυτή την εβδομάδα.
«Βλάστες»: καρκινικά κύτταρα. Ο Φάρμπερ αναγνωρίζει αμέσως αυτό που βλέπει: οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία.
Για όσους παρακολούθησαν τα δύο προηγούμενα σημειώματα, είδαμε ότι τα χρόνια μετά τον πόλεμο ξεκίνησε ουσιαστικά ο χημικός πόλεμος κατά του καρκίνου.
Ο παθολογοανατόμος Φάρμπερ είχε πρώτος αποδυθεί με ζέση στη χρήση χημικών στην καταπολέμηση της «μεγάλης ασθένειας», σε πρωτόγονο στάδιο, βέβαια, ακόμα, και με μεγάλο μέρος της ιατρικής κοινότητας να αντιδρά.
Ωστόσο επέμεινε. Αρχισε να εμβολιάζει τον μικρό Ρόμπερτ Σάντλερ με πτεροασπαρτικό οξύ ή ΠΑΟ. Επρόκειτο περί κλινικής δοκιμής για την οποία, όμως, κανονικά απαιτείται συναίνεση – στην προκειμένη περίπτωση από τους γονείς. Οπως γράφει ο Μούκερτζι, «ο κώδικας της Νυρεμβέργης για τα πειράματα σε ανθρώπους, ο οποίος απαιτεί ξεκάθαρα εθελοντική συναίνεση από τους ασθενείς, σχεδιάζεται στις 9 Αυγούστου του 1947, περίπου ένα μήνα πριν πραγματοποιηθεί η δοκιμή με το ΠΑΟ. Πιθανώς ο Φάρμπερ στη Βοστώνη να μην έχει ακούσει γι’ αυτό τον απαιτούμενο κώδικα συναίνεσης».
Το εμβόλιο δεν αποδίδει. Οταν ο Φάρμπερ επανέρχεται με αμινοπτερίνη, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά: οι λευχαιμικοί βλάστες σχεδόν εξαφανίζονται. «Η ύφεση του Σάντλερ –πρωτοφανής στην ιστορία της λευχαιμίας– αποτελεί το έναυσμα για τη φρενήρη δραστηριότητα του Φάρμπερ», η οποία όμως εξοργίζει τη διοίκηση του Παίδων. Το προσωπικό του νοσοκομείου ψηφίζει να φύγουν όλοι οι ειδικευόμενοι παιδίατροι από τη μονάδα χημειοθεραπείας της λευχαιμίας για να μην «καούν» επαγγελματικά.
Ο μικρός Ρόμπερτ δεν θα επιβιώσει. Η γενική αίσθηση το 1947 είναι ότι «για τους ασθενείς με λευχαιμία, έξι μήνες επιβίωσης είναι αιωνιότητα». Ομως τότε έγινε μια αρχή. Χωρίς να το ξέρει, ο μικρός, άτυχος Ρόμπερτ έδειξε τον δρόμο για τα καρκινοπαθή παιδιά του μέλλοντος. Χάρη σε παιδιά όπως ο Ρόμπερτ, γιατροί όπως ο Φάρμπερ επέμειναν.
Σήμερα, ο παιδιατρικός καρκίνος βρίσκεται σε άλλο επίπεδο. Από τα 350 παιδιά που νοσούν κατά μέσον όρο ετησίως στη χώρα μας, επιβιώνουν σχεδόν όλα. Αυτό το «σχεδόν» μάς υπενθυμίζει με τον πλέον οδυνηρό τρόπο ότι υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος…