Τι έκανε ο αντιμητσοτακισμός στον ΣΥΡΙΖΑ; Καλλιέργησε τη μονομανία: από αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ μετατράπηκε σε μηχανισμό εξορκισμού. Οπου έβλεπε Μητσοτάκη –και οτιδήποτε μπορούσε να συνδεθεί με αυτόν– έχανε τα λογικά του και παραληρούσε· προσπαθούσε να βγάλει το ακάθαρτο πνεύμα από το πολιτικό σώμα και να το εξοβελίσει με κάθε δυνατό μέσο (ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά κ.λπ.). Ο μηχανισμός προπαγάνδας του κόμματος μιλούσε για «καθεστώς», εφεύρισκε συνωμοσίες, επέρριπτε στον πρωθυπουργό ευθύνες για απίθανες καταστάσεις (έφτασε στο σημείο να διακινήσει την «είδηση» ότι κακοποιήθηκε μια χελώνα για να διασκεδάσει ο Μητσοτάκης), κυνηγούσε την οικογένειά του και, εντέλει, προσωποποίησε την πολιτική αντιπαράθεση σε τέτοιο βαθμό που οι πολίτες ξέχασαν ότι η αντιπαράθεση είναι πολιτική. Ομως, πριν από τους πολίτες, την πολιτική διάσταση των πραγμάτων την ξέχασε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ετσι, ξέμεινε από θέσεις, ακόμη κι από εκείνες τις λίγες και αφελείς που διέθετε, και παραδόθηκε στο κακόβουλο πνεύμα της παραπολιτικής μικρότητας. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που είδαμε στο πρόσφατο συνέδριό του: σύγχυση, σπαραγμός, εχθροπάθεια, ακούσια αστειότητα. Η μανία δεν έβλαψε το αντικείμενό της, αλλά τον μανιακό.
ΠΑΣΟΚ στην παγίδα
Τι έκανε ο αντιμητσοτακισμός στο ΠΑΣΟΚ; Δεν του προκάλεσε την παράκρουση που προκάλεσε στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά σίγουρα δεν το έχει ωφελήσει. Το μονίμως θυμωμένο ΠΑΣΟΚ που διακατέχεται επιπλέον από μια ασίγαστη αίσθηση αυταρέσκειας, είναι ένα ΠΑΣΟΚ ασυμπάθιστο και κάπως ξεκομμένο από την πραγματικότητα. Αυτό αποτελεί διπλή ήττα, αφενός, επειδή οι εκτός πραγματικότητας βγαίνουν μοιραία εκτός παιχνιδιού, αφετέρου, επειδή το ΠΑΣΟΚ έδωσε αγώνες με μεγάλο κόστος για να παραμείνει εντός, σε εποχές μάλιστα που οι απατηλές σειρήνες του αντιμνημονίου καταδίκαζαν πολίτες και πολιτικούς στον λαϊκισμό και στις φαντασιώσεις. Η κακή αρχή έγινε με το σκάνδαλο των επισυνδέσεων· ο πειρασμός του ΠΑΣΟΚ να παίξει τον ρόλο του θύματος ήταν μεγάλος, αλλά περιέκλειε και μια παγίδα: όταν είσαι θύμα δεν είναι ανάγκη να το υποδυθείς, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να γίνεις γραφικά επαναλαμβανόμενος και να ξεπεραστείς από την επικαιρότητα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης έπεσε στην παγίδα και αντικατέστησε την πολιτική με μια αντιμητσοτακική εκστρατεία αυτοδικαίωσης, η οποία, όπως αναμενόταν, συγκίνησε για λίγο και μετά ξεχάστηκε. Οσο κι αν βροντοφώναξε ότι το δικό του πρόβλημα είναι πρόβλημα δημοκρατίας, άρα πρόβλημα του συνόλου, οι πολίτες είχαν τα δικά τους προβλήματα, ατομικά και λιγότερο εμβληματικά, στα οποία και έδωσαν προτεραιότητα. Σε αυτά όφειλε να εγκύψει και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
Διαφωνία για τη διαφωνία
Η στάση του ΠΑΣΟΚ στο νομοσχέδιο για τα μη κρατικά ΑΕΙ είναι μία ακόμη εκδήλωση της τάσης του να χαρίζει στον αντίπαλο μεταρρυθμιστικούς πόντους και να κρατάει για τον εαυτό του την πίκρα του αντιδραστικού θυμού. Μετά ένα σύντομο, όχι απολύτως επιτυχημένο, διάλειμμα συναίνεσης με αφορμή το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, το ΠΑΣΟΚ εμπιστεύεται εκ νέου τα αντιμητσοτακικά του αντανακλαστικά και διαφοροποιείται για να διαφοροποιηθεί. Κάθε άλλη εξήγηση ακούγεται ελαφρώς προσχηματική. Το ΠΑΣΟΚ, άλλωστε, ξέρει καλά ότι το κρατικό μονοπώλιο στην ανώτατη εκπαίδευση είναι μια παρωχημένη πρακτική που δεν δικαιολογείται από τον διεθνή και ευρωπαϊκό κανόνα (στον οποίο ενίοτε παραπέμπει με ζήλο). Ξέρει ότι τα νομικά κωλύματα μπορούν να υπερκεραστούν, ακόμη και χωρίς την αναθεώρηση του άρθρου 16. Εν προκειμένω, ξέρει ότι τα νομικά κωλύματα δεν είναι κωλύματα· το ζήτημα είναι κυρίως πολιτικό. Επιμένει όμως στη διαφοροποίηση, από φόβο ότι η συμφωνία με το αυτονόητο θα καταργήσει την αυθυπαρξία του. Διαφωνεί για να μας θυμίσει ότι ζει.
Παλιές αγάπες
Δεν είναι, όμως, μόνο ψυχολογικοί και νομοτεχνικοί οι λόγοι που το ΠΑΣΟΚ σκοπεύει να καταψηφίσει το νομοσχέδιο. Στην απόφασή του ενυπάρχουν και ψήγματα ιδεολογικά, τα οποία το κόμμα δεν παραδέχεται ευθέως, μην τυχόν και φωτίσουν τη συγγένειά του με τον κοινωνικά αντιδημοφιλή ΣΥΡΙΖΑ. Στην πραγματικότητα, το ΠΑΣΟΚ είναι ακόμη δέσμιο αρχαϊκών αντιλήψεων για την παιδεία. Η ανησυχία του ότι τα νέα ιδρύματα δεν θα πληρούν αυστηρές προδιαγραφές ή ότι θα είναι κρυφοκερδοσκοπικά, μια ανησυχία δεκτή ως τέτοια, αλλά κάπως αβάσιμη και φοβική ως πολιτικό επιχείρημα, είναι το προκάλυμμα της αληθινής ανησυχίας του: ότι διαρρηγνύοντας τους δεσμούς του με το εγχώριο πανεπιστημιακό κατεστημένο θα χάσει την επιρροή του στο δημόσιο πανεπιστήμιο, θα δυσαρεστήσει συμμάχους που δεν θέλει να δυσαρεστήσει, θα χάσει πόντους αριστεροσύνης που ίσως υφαρπάξει κάποια άλλη δύναμη, πιο πειστικά αριστερή από το ΠΑΣΟΚ.
Λάθος κοινό
Μήπως όμως το ΠΑΣΟΚ απευθύνεται σε λάθος εκλογική δεξαμενή; Μήπως ψαρεύει σε ακατάλληλα νερά; Αν οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ έβλεπαν με συμπάθεια το ευρωπαϊκό, ορθολογικό, μεταρρυθμιστικό ΠΑΣΟΚ, θα είχαν μεταπηδήσει σε αυτό. Οι χαμηλές πτήσεις του τελευταίου, ωστόσο, δείχνουν ότι δεν κερδίζει από τις απώλειες τού υπό κατάρρευση ΣΥΡΙΖΑ. Από τους κεντρώους είναι που πρέπει το ΠΑΣΟΚ να γυρέψει την αναγέννησή του· και αυτοί τις αριστερίστικες εμμονές τις έχουν ξεπεράσει. Καιρός να τις ξεπεράσει και το ΠΑΣΟΚ.