Αν δεν υπήρχε η Μαρία Καρυστιανού, τα Τέμπη μπορεί και να είχαν ξεχαστεί. Μπορεί να είχε επικρατήσει η συγκατάβαση ότι, μετά τις διπλές εκλογές, η υπόθεση είχε πολιτικώς εκκαθαριστεί. Το δυστύχημα είχε πάρει πια τον μακρύ και αθέατο δρόμο της ποινικής δικαιοσύνης.
Η τροχιά της λήθης έσπασε με την εμφάνιση της Καρυστιανού, όχι επειδή η παρουσία της στην επιτροπή της Βουλής ήταν θυμικά φορτισμένη. Αλλά επειδή η ίδια βρήκε τον τρόπο να αρθρώσει την οδύνη της ως έλλογη αγωνία. Βρήκε τον τρόπο να δώσει στον θυμό της την ισχύ πολιτικών ερωτημάτων με πάνδημη απήχηση.
Το κατόρθωμα της Καρυστιανού δεν χρειάστηκε ούτε προστάτες ούτε μεταπράτες. Η ηθική δύναμη του υποδείγματός της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και σε αυτό: Οτι η ίδια είναι σε πολιτική και αισθητική απόσταση τόσο από εκείνους που προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τα Τέμπη, ει μη και την ίδια, ως εκλογικό συνάλλαγμα, όσο και από τους άλλους, που δήθεν ανησυχούν μην πέσει θύμα πολιτικής εκμετάλλευσης.
Αν δεν είχε βρει εκείνη τον τρόπο να μιλήσει, τα Τέμπη μπορεί να είχαν ξεχαστεί.
Πολλά από τα ερωτήματα, που χάρη σε εκείνη έγιναν ξανά επείγοντα, δεν είναι νέα. Δεν είναι νέος ο ισχυρισμός ότι τα πολιτικά πρόσωπα δεν πρέπει να χαίρουν ειδικής μεταχείρισης από τη δικαστική εξουσία. Πρέπει να ερευνώνται και να δικάζονται, όπως όλοι οι Ελληνες πολίτες. Ο συνταγματικός νομοθέτης έχει κάνει μια άλλη επιλογή όχι για να προστατεύσει τη συντεχνία της εξουσίας, αλλά για να αποτρέψει την ποινικοποίηση της πολιτικής αντιπαράθεσης. Να αποτρέψει τη μετακύλισή της στο δικαστικό σύστημα, που μπορεί να καλούνταν διαρκώς να λύσει πολιτικές διαφορές με ποινικούς όρους.
Ο κανόνας αυτός μπορεί να είναι άδικος και παρωχημένος. Είναι, όμως, ο ισχύων κανόνας και η συμμόρφωση με αυτόν δεν συνιστά «παραβίαση του Συντάγματος».
Οσα ξέρουμε με βεβαιότητα για τα Τέμπη –όσα έχουν αποδειχθεί με απτά ντοκουμέντα από τη στιγμή του δυστυχήματος– τα καθιστούν ένα από τα βαθύτερα τραύματα της πεντηκονταετούς μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Ο πελατειακός κυνισμός που επέτρεψε σε ένα ανίδεο χέρι να φέρει δύο τρένα σε τροχιά σύγκρουσης συναντήθηκε με τη διαχρονική συστημική αποτυχία να εγκαταστήσει τα πιο απλά φίλτρα στην ανθρώπινη ανικανότητα. Οσα έχουμε δει και ακούσει για εκείνη τη νύχτα, αλλά και για την αλυσίδα παραλείψεων που την επέτρεψαν, είναι από μόνα τους σοκαριστικά. Δεν χρειάζεται καμία κρυφή ουσία για να καταστήσει αυτό το έγκλημα εγκληματικότερο. Δεν χρειάζεται να πιστέψει κανείς σε συνωμοτικά μπάζα, αφού τα πολιτικά αποτυπώματα στη στοιχειωμένη σύμβαση για την τηλεδιοίκηση ήταν και είναι ορατά.
Τι χρειάζεται; Να κάνουν πρώτα ο ανακριτής και μετά οι δικαστές τη δουλειά τους. Να κρίνουν και το ποινικό έγκλημα και το πολιτικό σκάνδαλο και να τα καταλογίσουν.
Στο κράτος δικαίου, το δίκαιο απονέμεται στα δικαστήρια.