Τι λέει τέλος πάντων η Μαρία Καρυστιανού; Ακούγοντας τις ομιλίες της, αναζητάει κανείς αυτοματικά τους λόγους για τους οποίους άλλοι την αποθεώνουν και άλλοι την αποδοκιμάζουν· διερωτάται ποια είναι η αιτία που η πρόεδρος του Συλλόγου «Τέμπη 28-2-2023» διεγείρει τόσο αντιφατικά πάθη, και υποθέτει εύλογα ότι στα λόγια της θα βρει κάτι οξύτατα επιθετικό ή ηθικά αμφιλεγόμενο. Στο τέλος, όμως, διαψεύδεται, καθώς ανακαλύπτει ότι η Καρυστιανού δεν λέει τίποτα λιγότερο ή περισσότερο από το καθολικά αυτονόητο: ότι σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος δεν μπορεί τα πολύνεκρα δυστυχήματα να αντιμετωπίζονται σαν αμελητέες ατυχίες· ότι η αναζήτηση της αλήθειας είναι προβληματική όταν ορισμένα πολύ σχετικά με αυτήν πρόσωπα τίθενται εκ προοιμίου στο απυρόβλητο· ότι η καχυποψία δεν είναι συνωμοσιολογία όταν κομβικά στοιχεία μιας δικαστικά διερευνώμενης υπόθεσης αλλοιώνονται ή παραγνωρίζονται· ότι το πρόβλημα με το δυστύχημα στα Τέμπη δεν είναι μόνο όσοι σκοτώθηκαν, αλλά και όσοι ενδέχεται να σκοτωθούν στο μέλλον, εφόσον κανείς δεν μπορεί να μας διαβεβαιώσει ακόμη ότι οι στρεβλώσεις που το γέννησαν έχουν παταχθεί· ότι η Δικαιοσύνη που παραπέμπει τους θιγόμενους πολίτες στην εκκλησία δεν λογίζεται ως Δικαιοσύνη με τη σοβαρή, θεσμική της έννοια. Γιατί δεν συμφωνούμε όλοι με τη Μαρία Καρυστιανού;
Περί εργαλειοποίησης
Από τους επικριτές της Καρυστιανού, αρκετοί της χρεώνουν «εργαλειοποίηση» του συμβάντος· δεν αναλύουν περαιτέρω την κατηγορία – μάλλον τους αρέσει η λέξη και την «πετάνε» ελπίζοντας να κάνει μόνη της τη δουλειά. Τι εργαλείο όμως θα μπορούσε να αποτελέσει για μια μητέρα ο άγριος θάνατος της κόρης της; Εργαλείο με ποια χρησιμότητα; Αν η συνεχής καταγγελία του δυστυχήματος, των συνθηκών στις οποίες έλαβε χώρα και της διαχείρισής του από το κράτος συνιστά κάποιου είδους εργαλείο, ίσως το εργαλείο αυτό αποσκοπεί στην ανεύρεση της αλήθειας. Υπάρχει κάτι μεμπτό εν προκειμένω; Αυτοί που μιλούν για εργαλειοποίηση, όμως, υπονοούν κάτι άλλο: την κομματική σκοπιμότητα, το «κομματικό πρόσημο» που ανέφερε και ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κυμπουρόπουλος σε μια μάλλον άτοπη προσπάθεια να αναγάγει το δυστύχημα στην αφηρημένη σφαίρα της απρόσωπης παθογένειας, η οποία υπερβαίνει ανθρώπους και παρατάξεις και μας ορίζει περίπου όπως το «κακό ριζικό». Μήπως όμως αυτή η γενική και αόριστη προσέγγιση, που δεν εντοπίζει φταίχτες παρά μόνον «φαινόμενα», είναι η πιο κομματικοποιημένη απ’ όλες;
Το θύμα ως εχθρός
Εχει κομματικά κίνητρα ο πολίτης που απαιτεί να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι για τον θάνατο του παιδιού του, αλλά δεν έχουν οι πολιτικοί –με επίσημη κομματική ταυτότητα– που αντιπολιτεύονται τον αγώνα του βαρυπενθούντος; Είναι η Μαρία Καρυστιανού πιο κομματικοποιημένη από ένα ολόκληρο κόμμα το οποίο αρνείται ότι ο αρμόδιος υπουργός κατά τον χρόνο του δυστυχήματος φέρει οποιαδήποτε ευθύνη για το δυστύχημα ή για το πλαίσιο αυτού; Αυτοί που αποδίδουν στη δημόσια δραστηριότητα της Καρυστιανού κομματικές σκοπιμότητες, για κάποιον λόγο παραλείπουν να υπολογίσουν τις δικές τους. Βλέπουν ιδιοτέλεια στον απέναντι, αλλά δεν βλέπουν ότι η δική τους ιδιοτέλεια είναι ο λόγος που το ηθικό υπόβαθρο του απέναντι ξεσκονίζεται και αμφισβητείται. Μάλιστα, σκάλισαν και το παρελθόν της Καρυστιανού, για να βρουν «ενοχοποιητικά» στοιχεία: Τι είχε πει για τη φωτιά στο Μάτι; Ποια ήταν η γνώμη της για τον Κυριάκο Μητσοτάκη πριν από το δυστύχημα στα Τέμπη; Πόσο καλή παιδίατρος είναι και τι σημαίνουν τα αντιεπιστημονικά ίχνη που εντοπίστηκαν στο βιογραφικό της; Πολύ ενδιαφέρουσες οι απορίες. Παράλληλα, όμως, εντελώς άσχετες.
Ουσιώδη και ανούσια
Η Μαρία Καρυστιανού μπορεί να είναι το πιο μεροληπτικό άτομο, η πιο φιλόδοξη μάνα νεκρού παιδιού, ο μεγαλύτερος πολέμιος της κυβέρνησης. Τα παραπάνω ενδεχόμενα είναι παντελώς ασύνδετα με την ουσία του ζητήματος που αναδεικνύει. Το κρατικό φιάσκο που αποπολιτικοποιείται, η δομική κρατική ανεπάρκεια και η σκανδαλώδης ασυλία πολιτικών προσώπων αποτελούν τον πυρήνα ενός προβλήματος που υπερβαίνει την ακαταπόνητη καταγγέλλουσα και θέτει ερωτήματα υπαρξιακής φύσης για το κράτος και το πολιτικό σύστημα: είναι το κράτος των συνεχόμενων τραγωδιών το κράτος που θέλουμε να έχουμε; Αν όχι, είναι δυνατόν να αλλάξει οτιδήποτε ουσιαστικό αν συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι οι τραγωδίες είναι αναίτιες τυχαιότητες, για τις οποίες ευθύνονται όλοι και κανένας;
Αυτογκόλ σε λούπα
Εδώ και καιρό, η κυβέρνηση σκάβει τον λάκκο της θεσμικής της αναξιοπιστίας. Η κατάσταση είναι προϊόν αλαζονικού εφησυχασμού και ανομολόγητης ατολμίας. Ισως ο πρωθυπουργός και το επιτελείο του να είχαν φανταστεί τα πράγματα απλούστερα απ’ ό,τι είναι: «Ας επαναφέρουμε τη χώρα σε αναπτυξιακή τροχιά και, μετά, τα υπόλοιπα θα είναι λεπτομέρειες που έχουμε την πολυτέλεια να αγνοήσουμε». Το κράτος, όμως, δεν είναι μονοθεματικό πρότζεκτ και οι απαιτήσεις των πολιτών δεν νοείται να περιορίζονται στους τομείς που η κυβέρνηση νιώθει δυνατή και αντέχει την κριτική. Το επιχείρημα-πανάκεια περί διαχρονικών κρατικών παθογενειών, που η Ν.Δ. χρησιμοποίησε κατά κόρον τον τελευταίο χρόνο, έχει αρχίσει να μπαγιατεύει· όποιος θέλει να πείσει ότι έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τη χώρα πρέπει πρώτα να βρει το θάρρος να αλλάξει τον εαυτό του.