Δεν ξέρω αν εσάς σας διαφώτισε η συζήτηση στη Βουλή για τις αιτίες του δυστυχήματος στα Τέμπη. Εμένα πάντως δεν με διαφώτισε. Δεν έμαθα κάτι που δεν ήξερα έως τώρα επειδή το είχα διαβάσει ή ακούσει. Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες; Και βέβαια υπάρχουν πολιτικές ευθύνες. Ο κ. Καραμανλής τις ανέλαβε παραιτούμενος από υπουργός, αν και προσωπικά θεωρώ ότι όφειλε να αποχωρήσει από την πολιτική, αν μη τι άλλο για να τιμήσει το βαρύ του όνομα. Για τις ποινικές ευθύνες δεν έχω άποψη. Είναι θέμα των δικαστηρίων και όχι του «κοινού περί δικαιοσύνης αισθήματος». Ομως οι πολιτικές ευθύνες είναι τμήμα μιας πυραμίδας που έχει κορυφή, σώμα και βάση. Και αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί οι κήνσορες της ηθικής και της ευαισθησίας που αγόρευσαν στη Βουλή είναι έτοιμοι να τις αναλάβουν. Πώς θα αντιδρούσαν και τι θα ψήφιζαν αν η κυβέρνηση θεωρούσε ότι οι νεκροί στα Τέμπη μάς επιβάλλουν την ανάγκη αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων μας. Και βέβαια η αξιολόγηση έχει και τις συνέπειές της, την ενδεχόμενη απόλυση. Να το πάρω αντίστροφα: φταίει ο υπουργός, αλλά φταίει και ο σταθμάρχης. Τελευταίος τροχός της αμάξης, όμως και ο πιο κρίσιμος. Εντέλει όλα σ’ αυτόν καταλήγουν. Είναι προφυλακισμένος, δεν έχω αντίρρηση, όμως πόσοι από τους συναδέλφους του θα δέχονταν να αξιολογηθούν για τις ικανότητές τους να ανταποκριθούν στο καθήκον τους; Αστεία πράγματα. Η αξιολόγηση είναι ταμπού.
Προχθές κάποιος συνδικαλιστής εκπαιδευτικός ανακοίνωσε σαρανταοκτάωρη απεργία κατά της αξιολόγησης. Τα επιχειρήματά του ήταν συντριπτικά: οι εκπαιδευτικοί στο Δημόσιο εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες, χαμηλοί μισθοί, πολλά κτίρια δεν έχουν αντισεισμικό πιστοποιητικό, άλλα δεν έχουν θέρμανση κ.τ.λ., κ.τ.λ. Δεκτά όλ’ αυτά και απαράδεκτα. Ομως δεν έχουν σχέση με το εκπαιδευτικό τους έργο. Τι παράγουν και πώς το παράγουν δεδομένων των συνθηκών. Οταν μια σχολική τάξη μετατρέπεται σε εργαστήριο βίας της οποίας θύμα μπορεί να είναι και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, αυτός έχει ευθύνη ή όχι; Και δεν πρέπει να αξιολογηθεί βάσει της ικανότητάς του να διατηρήσει ή να αποκαταστήσει την τάξη; Οπως επίσης και ο διευθυντής του σχολείου ο οποίος δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει.
Και ας πάμε στα υψηλά. Αξιολόγηση των δικαστικών, αξιολόγηση των πολιτικών. Θα μου πείτε, αυτούς τους τελευταίους τους αξιολογούν οι ψηφοφόροι. Μου θυμίζει αυτό που κάποτε είχε πει ένας βετεράνος εκπαιδευτικός, ο οποίος επισήμανε στους συναδέλφους του ότι δεν του φτάνει όταν τους ακούει να λένε πως τους αξιολογούν τα παιδιά που τους κοιτούν στα μάτια. Η πολιτική ελίτ θα πρέπει να μάθει την τέχνη της αυτοαξιολόγησης ή της αυτοκάθαρσης. Οσο για τη δικαστική, εκεί η επιστήμη σηκώνει τα χέρια της ψηλά.
Η αξιολόγηση είναι ταμπού. Κι αυτό είναι μια βασική μειονεξία της ελληνικής κοινωνίας. Φοβόμαστε να μας αξιολογήσει κάποιος και ως εκ τούτου φοβόμαστε να αξιολογήσουμε. Μην κρίνεις ίνα μη κριθείς. Η αξιολόγηση είναι ο μεγαλύτερος φόβος της ελληνικής κοινωνίας. Δεν αποκαλύπτει μόνον την έλλειψη εμπιστοσύνης στις δικές μας δυνατότητες. Αποκαλύπτει και την έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του διπλανού μας. Με δυο λόγια αποκαλύπτει το μαλακό υπογάστριο της κοινωνικής μας συνθήκης, την έλλειψη εμπιστοσύνης.
Μπορεί η πολιτική τάξη να αποκαταστήσει την έλλειψη εμπιστοσύνης, την ανασφάλεια που διακατέχει την ελληνική κοινωνία; Σίγουρα δεν αρκούν οι οικονομικοί δείκτες ή οι διεθνείς συμμαχίες της χώρας. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη συνύπαρξή μας απαιτεί απτά αποτελέσματα, όπως αυτά που αφορούν τη δημόσια τάξη και την εκπαίδευση. Μεγάλο εμπόδιο η αδυναμία αξιολόγησης. Κι έτσι επιστρέφουμε στην αρχή. Σε τι οφείλεται η αδυναμία αξιολόγησης; Στην έλλειψη εμπιστοσύνης. Και σε τι οφείλεται η έλλειψη εμπιστοσύνης; Στην αδυναμία αξιολόγησης.
Η αξιολόγηση του δημόσιου τομέα είναι ένα από τα μεγάλα ταμπού της κοινωνίας μας. Στον ιδιωτικό τομέα εφαρμόζεται με όλα της τα ελαττώματα, προσωπικές αντιδικίες που συγχέονται με την αποτελεσματικότητα, ενδεχόμενες αδικίες αλλά και δίκαιες απαιτήσεις. Η λατρεία του Δημοσίου την οποία υπηρετεί ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, ίσως το μεγαλύτερο, οφείλεται στο ταμπού της αξιολόγησης. Γι’ αυτό, παρότι το ελληνικό Δημόσιο κατέρρευσε παταγωδώς το 2010, παρασύροντας ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, εξακολουθεί να διατηρεί την αίγλη του. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο η ανασφάλειά μας και ο φόβος μας για την αξιολόγηση.