Στο βιβλίο «Outlive. Η επιστήμη και η τέχνη της υγείας και μακροζωίας» (μτφρ.: Χρ. Μπαρουξή, εκδ. Διόπτρα), των Πίτερ Ατιά και Μπιλ Γκίφορντ, που παρακολουθούμε αυτή την εβδομάδα, ο γιατρός Π. Ατιά τιτλοφορεί το κεφάλαιο 8, που είναι αφιερωμένο στο δύσκολο θέμα του καρκίνου, «Το ατίθασο κύτταρο», με υπότιτλο «Νέες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου».
Σε αυτό, αναφέρεται στην περίφημη «κήρυξη πολέμου» του Αμερικανού προέδρου Νίξον στον καρκίνο το 1971. Σύμφωνα με αυτή την υπερφιλόδοξη (δια)κήρυξη ενός μετέπειτα έκπτωτου (και ντροπιασμένου) προέδρου, ο στόχος ήταν αρχικά ο καρκίνος να «θεραπευτεί» μέσα σε μια πενταετία.
Εδώ υπήρχε μια φάβα με τον γνωστό λάκκο εντός της: επρόκειτο, σε μεγάλο βαθμό, για επικοινωνιακό τρικ αφού η πενταετία ορίστηκε με βάση το γεγονός πως η «νίκη κατά του καρκίνου» θα συνέπιπτε με το 1976, τα διακόσια χρόνια από την επέτειο της Αμερικανικής Επανάστασης.
Καλό αλλά όχι αρκετό. Οχι μόνον επειδή ο Νίξον παραιτήθηκε το 1974 για να προλάβει τη βέβαιη αποπομπή από το Κογκρέσο εξαιτίας του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, αλλά επειδή, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο, «το 1976 πέρασε και ο καρκίνος δεν νικήθηκε, το ίδιο και το 2001, όταν πλέον τελείωσα την ιατρική (σ.σ. γράφει ο Ατιά), και βασικά το ίδιο και σήμερα. (…) Εχουμε σημειώσει πρόοδο μόνο απέναντι σε συγκεκριμένα είδη καρκίνου, με κυριότερο τη λευχαιμία (ιδιαίτερα στα παιδιά). (…) Εντούτοις, όλα αυτά αντιπροσωπεύουν σχετικά μικρές επιτυχίες σε έναν πόλεμο που δεν έχει εξελιχθεί όπως θα θέλαμε».
Οι αιτίες γι’ αυτή την πολύ δυσάρεστη εξέλιξη είναι πολλές. Ας μη σταθούμε στον κοινωνικό και ψυχολογικό παράγοντα, π.χ., το γεγονός ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα ο καρκίνος ήταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια ταμπού και δεν ονοματιζόταν εν είδει εξορκισμού του κακού. Σε αυτό ας προσθέσουμε διάφορες αγκυλώσεις, και οικονομικής φύσης μεταξύ αυτών, στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής βιομηχανίας. Πάνω απ’ όλα, όμως, «η πρόληψη του καρκίνου», γράφει ο Ατιά, «είναι δύσκολη γιατί ακόμη δεν κατανοούμε τις αιτίες έναρξης και εξέλιξης της νόσου».
Ωστόσο, για νέες μορφές θεραπείας, όπως η ανοσοθεραπεία, ο συγγραφέας-ιατρός πιστεύει πως υπάρχουν πολλές προοπτικές. Τα καρκινικά κύτταρα είναι «ατίθασα» (ή «άναρχα», σύμφωνα με άλλη ορολογία) επειδή, αφενός, δεν σταματούν να αναπτύσσονται ενώ θα έπρεπε και, αφετέρου, επειδή έχουν αυτή την τρομακτική ιδιότητα να μετακινούνται από ένα μέρος του οργανισμού σε κάποιο μακρινό σημείο-στόχο, «όπου δεν θα έπρεπε να βρίσκονται».
Η ανοσοθεραπεία συνίσταται στο ότι η επιστήμη μαθαίνει στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και να σκοτώνει τα «ατίθασα κύτταρα». «Πρέπει να αποκτήσει την ικανότητα να διακρίνει ανάμεσα στον “κακό εαυτό” (καρκίνο) και τον “καλό εαυτό” (όλα τα άλλα).
Οχι, ο πόλεμος απέχει πολύ από το να έχει κερδηθεί. Ομως σε πολλά μέτωπα, η επιστήμη έχει κερδίσει πολύ έδαφος. Είμαστε τυχεροί που ζούμε σε αυτή την τόσο δύσκολη, ταραγμένη εποχή…