«Στα Τέμπη συγκρούστηκε μετωπικά η πατρίδα μας με τον κακό της εαυτό», είπε ο πρωθυπουργός στην αγόρευσή του στη συζήτηση επί της πρότασης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησής του. «Εκείνο το μοιραίο βράδυ, διαχρονικά κενά του κράτους συνάντησαν το ανθρώπινο λάθος. Αυτά έλεγα, αυτά λέω και σήμερα». Αυτή είναι η ουσία της υπόθεσης. Είναι, όμως, μια απεικόνιση της κακοδαιμονίας μας σε αδρές γραμμές. Δεν φθάνει στις λεπτομέρειες που συνθέτουν το τραγικό σύνολο. Αυτές τις είδαμε το διάστημα που πέρασε από την τραγωδία των Τεμπών. Τις είδαμε και στη Βουλή.
Ποιος είναι ο «κακός μας εαυτός» που προκαλεί τόσο πόνο; Ποια τα «διαχρονικά κενά του κράτους» που μας καθιστούν ευάλωτους στην επιπολαιότητα και ανικανότητα του «τελευταίου τροχού της αμάξης»; Αν αρχίσουμε από την «κεφαλή» της πολιτείας, διακρίνουμε τις ευθύνες των κυβερνώντων και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, που μαζί συνθέτουν το πολιτικό πλαίσιο στο οποίο όλοι κινούμαστε. Η παρούσα κυβέρνηση έχει αποδειχθεί πιο παραγωγική και πιο αποτελεσματική από τις περισσότερες προηγούμενες, χωρίς αυτό να αρκεί. Εκ των πραγμάτων, είναι σαφές ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας δεν ήταν ασφαλές. Και όμως, λίγο πριν από την τραγωδία, ο αρμόδιος υπουργός διαβεβαίωνε τη Βουλή για το αντίθετο. Προφανώς ο άνθρωπος δεν ήθελε το κακό κανενός, αλλά δεν το απέτρεψε. Φαίνεται ότι αυτός, όπως συνάδελφοι και υφιστάμενοί του, όπως οι περισσότεροι που ασχολούμαστε με τα δημόσια πράγματα, πίστεψε ότι αφού το κακό δεν είχε συμβεί ακόμη, δεν θα συνέβαινε. Η ίδια νοοτροπία, εξάλλου, οδήγησε στη χρεοκοπία, καθώς πολιτικοί, τραπεζίτες, δημοσιογράφοι και άλλοι που όφειλαν να γνωρίζουν καλύτερα παρατηρούσαν απαθώς ενώ η χώρα έσπευδε προς τα βράχια, ίσως πιστεύοντας ότι ο κίνδυνος θα απομακρυνόταν συνεχώς.
Η πόλωση εμποδίζει την απάλειψη βασικών προβλημάτων – μεταξύ αυτών η επιλογή, αξιολόγηση και λογοδοσία ανθρώπων σε καίριες θέσεις, είτε είναι υπουργοί είτε σταθμάρχες.
Το μάθημα των Τεμπών είναι ότι ο καθένας πρέπει να παίρνει την ευθύνη του προς τους άλλους πολύ σοβαρά. Δεν αρκεί να βρισκόμαστε στη θέση μας απλώς. Και ύστερα, αν συμβεί το κακό, να έχουμε τη διάθεση να μάθουμε τι το προκάλεσε, να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι, να θεσπιστούν μέτρα ώστε να μην ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έδειξε ότι κινείται σε αυτή την κατεύθυνση. Οταν άρχισαν όμως οι επικρίσεις, όταν αισθάνθηκε ότι βάλλεται από συγγενείς θυμάτων και από την αντιπολίτευση, κατέφυγε στη νοοτροπία παλιότερων κυβερνήσεων, ότι φταίνε άλλοι. Ετσι, επιχείρησε να θωρακιστεί εναντίον της κριτικής, αντί να πείσει συγγενείς των θυμάτων και τους υπόλοιπους πολίτες ότι το δυστύχημα στα Τέμπη θα σηματοδοτούσε στροφή στη δημόσια ζωή. Εδώ δεν βοήθησαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία όλα (κάποια λιγότερο, άλλα περισσότερο) προκάλεσαν σύγχυση με υπερβολικές κατηγορίες εναντίον των αντιπάλων τους, με υπεραπλουστεύσεις, με σενάρια συνωμοσίας, με εκμετάλλευση του πόνου. Η πόλωση προκαλεί περισσότερη πόλωση, γίνεται αυτοσκοπός, αποκλείει τη συνεννόηση και εμποδίζει την απάλειψη βασικών προβλημάτων – μεταξύ αυτών η επιλογή, αξιολόγηση και λογοδοσία ανθρώπων σε καίριες θέσεις, είτε είναι υπουργοί είτε σταθμάρχες.
Η νύχτα των Τεμπών μάς υπενθύμισε με τρόπο που δεν θα ξεχάσουμε πόσο επικίνδυνη και άδικη είναι η χώρα μας. Η ήττα αυτή, όπως η χρεοκοπία και η μετανάστευση των νέων, μας έδειξε ποιοι είμαστε – πως, ενώ πονάμε ο ένας τον άλλον, επιμένουμε σε συμπεριφορές που δεν μας αφήνουν να προστατεύσουμε εαυτούς και άλλους. Μας έδειξε ότι η πρόοδος των τελευταίων δεκαετιών και η επαναφορά σε κάποια κανονικότητα μετά την πολύχρονη κρίση δεν αρκούν. Στις ίδιες ράγες βρισκόμαστε όλοι. Χωρίς ουσιαστική συνεννόηση, χωρίς αντίληψη των κινδύνων, δεν θα πάμε μακριά.