Μπορεί ένας θεολόγος να μιλήσει για τον Αϊνστάιν και τις σύγχρονες θεωρίες της φυσικής; Ο Αμερικανός Τζον Φ. Χάουτ (John F. Haught, γενν. το 1942) δοκιμάζει να το κάνει. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν των ΗΠΑ και συγγραφέας περισσοτέρων από είκοσι βιβλίων, μεταξύ αυτών το γνωστό (αλλά αμετάφραστο ακόμη στα ελληνικά) «The New Cosmic Story: Inside Our Awakening Universe», ο Χάουτ, ρωμαιοκαθολικός στο θρήσκευμα, ασχολείται συστηματικά με τη δύσκολη σχέση θρησκείας – επιστήμης.
Αυτή την εβδομάδα θα ασχοληθούμε με ένα βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πεδίο, το οποίο φέρει τον ερεθιστικό τίτλο «Ο Θεός μετά τον Αϊνστάιν. Τι πραγματικά συμβαίνει στο σύμπαν;» (μτφρ.: Γιώργος Μαραγκός). Τεράστιο θέμα. Και ανεξάντλητο επίσης. Από πού να το πιάσουμε λοιπόν… Μια πολύ συνηθισμένη συζήτηση σ’ αυτό το πλαίσιο είναι ότι η έλευση της θεωρίας της Μεγάλης Εκρηξης αποτέλεσε για πολλούς χριστιανικούς κύκλους την επιβεβαίωση της ύπαρξης του Θεού ως δημιουργού ενός σύμπαντος το οποίο είχε μιαν αρχή.
Μάλιστα, δεν μιλάμε για έναν οποιονδήποτε «χριστιανικό κύκλο», αλλά για το ίδιο το Βατικανό, το οποίο στις αρχές της δεκαετίας του ’50, όχι πολλά χρόνια μετά την «έκρηξη» του Μπιγκ Μπανγκ στους κοσμολογικούς κύκλους, βρήκε σε αυτή τη νέα θεωρία το ιδανικό «πάντρεμα» θρησκείας και επιστήμης.
Ωστόσο, ένας από τους πρωτεργάτες αστροφυσικούς της Μεγάλης Εκρηξης, και μάλιστα ρωμαιοκαθολικός ιερέας, ο σπουδαίος Ζορζ Λε Μετρ, έσπευσε να διαχωρίσει τη θέση του προτρέποντας το Βατικανό να μην μπερδεύεται σε αυτές τις υποθέσεις, ότι άλλη είναι η δουλειά της θρησκείας και άλλη της επιστήμης, χωρίς να υπάρχει τίποτα το αντιφατικό σ’ αυτό.
Πέραν αυτού, ένα γενικότερο –και βαθύτερο– πρόβλημα είναι όταν οι απανταχού θρησκόληπτοι συνηθίζουν να παίρνουν το περιεχόμενο των Γραφών κατά γράμμα και όχι κατά το πνεύμα τους. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μόνον θεολογικό ή φιλοσοφικό, αλλά και ηθικό – για την ακρίβεια, από εδώ προέρχεται συχνά η βία και ο σκοταδισμός (και) των φανατικών χριστιανών. Πόσο δε μάλλον όταν μιλάμε για κατανόηση λεπτών και σύνθετων εννοιών, που συχνά είναι ανοιχτές σε ποικίλες ερμηνείες. Το έχουμε δει αυτό στις ΗΠΑ, ειδικά όταν μιλάμε για τους διαβόητους Δημιουργιστές, οι οποίοι ανθούν στον αμερικανικό νότο ιδίως – περιοχή γνωστή και ως Bible Belt. Οι Δημιουργιστές απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τη δαρβινική θεωρία της Εξέλιξης, πιστεύοντας με έναν δογματικά κυριολεκτικό τρόπο στο αφήγημα του Αδάμ και της Εύας.
Αύριο θα συνεχίσουμε εκκινώντας από ένα άλλο γνωστό παράδειγμα, το οποίο μνημονεύει ο Χάουτ ήδη από την εισαγωγή του βιβλίου του: την υποτιθέμενη αναντιστοιχία ανάμεσα στον χρόνο της Μεγάλης Εκρηξης και στις επτά ημέρες της Δημιουργίας της Αγίας Γραφής.