Ο Λεονάρδο Παδούρα στο μυθιστόρημά του «Εντιμοι άνθρωποι» έτσι χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που είναι ικανός να θυμάται τα πάντα και να μην επιτρέπει στη συνείδησή του να κάνει ένα σάρωμα στη μνήμη του. «Μια κάθαρση του πνεύματος υγιεινή για την ψυχή του, πασχίζοντας να εμποδίσει το φορτίο των αναμνήσεων να τον βυθίσει στον βούρκο της αποστροφής και των απογοητεύσεων». Είναι όμως εύκολο αυτό το σάρωμα της μνήμης; Υπάρχει διαδικασία, υπάρχει κάποιο λογισμικό εσωτερικευμένο στην ανθρώπινη φύση που μπορούμε, με ένα πάτημα του σχετικού πλήκτρου, να το ενεργοποιήσουμε και να ρίξουμε στον κάδο ό,τι θέλουμε να πετάξουμε, όλα όσα μας έχουν πονέσει και τα αποστρεφόμαστε; Γενική συνταγή δεν υπάρχει, ο καθένας τακτοποιεί όπως θέλει και μπορεί τις υποθέσεις της μνήμης του. Ο Μάνος Ελευθερίου έλεγε «κανείς δεν ξέρει τι μας επιφυλάσσει το παρελθόν». Δεν πρόκειται για ένα παιχνίδι λέξεων και νοημάτων στα χέρια ενός τεχνίτη του λόγου. Αυτός ο αφορισμός ορίζει τις σχέσεις του ανθρώπου με το παρελθόν του και την αδυναμία που έχουμε οι περισσότεροι –για να μην πω όλοι– να χαράξουμε γραμμές άμυνας ώστε να το καταχωνιάσουμε. «Να παρηγορηθούμε για τις απογοητεύσεις τροφοδοτώντας τη λήθη», επανέρχομαι στον Παδούρα. Μα και μόνο που περιγράφουμε την προσπάθεια να ξεχάσουμε, αυτό αποδεικνύει το μάταιο αυτής της προσπάθειας. Ο χρόνος λειαίνει τις ψυχές μας, δεν θεραπεύει τα τραύματά μας. «…κάποιες παλιές χαρακιές μένουν άσβηστες για να θυμίζουν, κάτω από ένα λιπαρό στρώμα φρονιμάδας, κυνικότητας, προκλητικής αδιαφορίας».
Ο Μάνος Ελευθερίου έλεγε «κανείς δεν ξέρει τι μας επιφυλάσσει το παρελθόν». Ο χρόνος λειαίνει τις ψυχές μας, δεν θεραπεύει τα τραύματά μας.
Ετσι παρεμβαίνει στον διάλογο των μεγάλων δημιουργών ο Μανόλης Αναγνωστάκης καταθέτοντας τη σχέση του με τη λήθη. Συνεχίζει: «…Κάποια μέρα, ξαφνικά, κάτι θα συμβεί, μια μορφή που θα διασταυρωθεί στον δρόμο, μια είδηση στα ψιλά της εφημερίδας, ένα όνομα που απροσδόκητα πέφτει στην κοσμική συζήτηση. Για μια στιγμή, έστω για μια στιγμή, το ναρκωμένο φίδι θα τανυστεί σα χορδή κι ύστερα πάλι θα πετρώσει κάτω από το παχύ προστατευτικό λίπος./ Ομως θυμίζει, σα ρίγος πανικού, πως πάντα υπάρχει» («Το Περιθώριο ’68-’69»). Τελικά αυτή η υπερθυμησία –εκπληκτική λέξη– μήπως είναι «μια βαθιά ουλή της ιστορίας μας;».