Με τη συζήτηση που έχει –ολόσωστα– ανοίξει για τον ενδοσχολικό εκφοβισμό, σκεφτόμουν την «αίθουσα πολυμέσων» στο σχολείο μου. Ηταν η αιχμή της πρωτοπορίας, ένα θαύμα του πολιτισμού. Το γυμναστήριο μ’ έναν προτζέκτορα, κάτι σπαστές καρέκλες και τραβηγμένες τις κουρτίνες γινόταν χώρος καλλιτεχνικής έκφρασης, πεδίο να ξεδιπλώσουμε το ταλέντο μας.
Στην αρχή το πράγμα δεν πήγαινε και πολύ καλά. Το ξεδίπλωμα περιελάμβανε όλη τη σχολική κοινότητα κι έτσι ένας φιλόλογος μας διάβαζε τα ποιήματά του, ενώ από πίσω προβάλλονταν μέτριες φωτογραφίες του σε λούπα. Θα έγραφα: μας τιμωρούσε με το περφόρμανς του, εάν δεν έβρισκα συγκινητικό το θάρρος ενός μεγάλου άντρα να σηκωθεί σε μία αίθουσα δημόσιου σχολείου επαρχίας, με δεκαπεντάχρονα για κοινό, και ν’ αρχίσει να απαγγέλλει τα εσώψυχά του. Κάτι άλλοι τραγουδούσαμε στη χορωδία – πάρα πολύ φάλτσα, δεν το λέω για πλάκα. Αλλά σταδιακά η «αίθουσα πολυμέσων» μετατράπηκε από τρόπος τραυματισμού των καλών προθέσεων της διεύθυνσης σε χώρο αληθινής έκφρασης. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν μιλούσε ποτέ με κανέναν είχε αρχίσει να κάνει βιντεάκια στον υπολογιστή. Ενα έργο του προβλήθηκε στη συγκεκριμένη αίθουσα και νομίζω ήταν από τις ελάχιστες φορές που σταμάτησε να μας βρίζει και να μας κοιτάζει με βλέμμα πραγματικά απ’ αλλού.
Μου φαίνεται περίεργο που δεν επιστρατεύεται η τέχνη για να εκτονωθεί η μαθητική κοινότητα. Αραγε το κλωτσομπουνίδι είναι παντελώς άσχετο με τις πιέσεις που της ασκούνται «να βρει δουλειά» ή «να τα κάνει όλα σωστά» (ειδικά στα χαμηλά στρώματα, στα σπίτια των φτωχών); Η οργή είναι άσχετη με τις συνθήκες της ζωής τους και την καταπίεση των ορμών τους; Θέλω να πω, όλοι θέλουμε να γίνουμε ηθοποιοί και ζωγράφοι, όταν είμαστε μικροί, ή κτηνίατροι, αστροναύτες και μπογιατζήδες. Κάτι άλλο μπαίνει στην πορεία και θολώνει αυτό το όραμα κι έτσι ακούς νέους ανθρώπους να οραματίζονται την ώρα και τη στιγμή που θα γίνουν ορκωτοί λογιστές, φορολογικοί σύμβουλοι, δικηγόροι εμπορικού δικαίου και μηχανολόγοι με μόνιμη σύμβαση στο φίντεκ. Ολ’ αυτά εν τω μεταξύ είναι καλά και άγια, αρκεί να τα θέλει όντως κανείς κι αρκεί να ξέρει να τα «διαχειρίζεται». Δεν θα γίνουν όλοι καλλιτέχνες –για την ακρίβεια θα γίνουν ελαχιστότατοι–, αλλά το κύμα οργής και βίας που μπορεί να σιγοβράζει μέσα στα αγόρια και τα κορίτσια που προορίζονται για τη δουλειά στο φοροτεχνικό γραφείο μάλλον θα έβρισκε πρόσφορο έδαφος να εκφραστεί μέσα από το συντεταγμένο ουρλιαχτό ενός ποιήματος ή μιας χορογραφίας.
Οταν λέω για τέχνη στα σχολεία, δεν εννοώ οπωσδήποτε κάτι απαράδεκτα ξενέρωτο. Θα μπορούσαν να αφεθούν να κάνουν γκράφιτι και ραπ ή ό,τι τους κατέβει. Υπάρχουν ειδικοί –πολλοί– που ξέρουν να δημιουργούν δεσμούς σε μία ομάδα ερασιτεχνών ηθοποιών και υπάρχουν έρευνες και ένα σωρό επιτυχημένα πρότζεκτ για το πώς γαληνεύουν την ψυχή η κλασική μουσική ή οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις που απαιτούνται ακόμη και για το πιο μέτριο σχέδιο του κόσμου.
Εχουν γίνει θεατρικά στις φυλακές, ομάδες ζωγραφικής σε στρεσογόνες δουλειές, χορωδίες για ανθρώπους με πρόβλημα ένταξης, και δούλεψαν. Στην «αίθουσα πολυμέσων» κάποια στιγμή το είχαν βρει πραγματικά κι άρχισαν να μας βάζουν καλές ταινίες και μάλιστα να μας προτρέπουν να τις συζητάμε. Ετσι βρεθήκαμε να μιλάμε για τη δυναμική μιας ομάδας νεοναζιστών με την κλασική επιλογή ταινίας γι’ αυτήν τη συνθήκη, Die Welle, και να σχεδιάζουμε να πάμε εκδρομή στο Βερολίνο. Πόσο τέλειο ήταν αυτό;
Θέλει φαντασία εκ μέρους της πολύπαθης σχολικής κοινότητας, μία μετατόπιση από τη μίζερη ιδέα του σχολείου-φυλακή όπου όταν οι τρόφιμοι βιαιοπραγούν κάποιος πρέπει να τους μαζέψει επιτέλους. Αυτά δεν τα λέω γιατί είμαι κατά της πειθαρχίας. Η πειθαρχία είναι πολύτιμη, ειδικά όταν είναι επιλογή, άσκηση ελευθερίας. Ούτε υποτιμώ την προφανή αξία της δημιουργίας ενός ασφαλούς, 24ωρου ιντερνετικού χώρου (της πλατφόρμας εν προκειμένω) για καταγγελίες και ξεμπρόστιασμα των τραμπούκων. Καλά όλ’ αυτά, τι γίνεται παρακάτω;
Πιστεύω πως, αν τα σχολεία γέμιζαν με πίνακες ζωγραφικής και μουσικές και τα παιδιά αφήνονταν συχνότερα να γκαρίζουν πάνω από ένα μουσικό πριόνι, κάτι καλό θα συνέβαινε. Κι όλοι μας έχουμε δει άγρια, εντελώς απροσάρμοστα αγόρια να ηρεμούν στο πλαίσιο μίας θεατρικής παράστασης (αρκεί να συμμετέχουν) και σκληρούς τύπους να βάζουν τα κλάματα όταν μία ταινία τούς δώσει τον χώρο να το κάνουν. Το σχολείο πρέπει να δημιουργήσει χώρο γι’ αυτή την άθλια τέχνη που παράγεις όταν είσαι δεκαπέντε, αλλά που με κάποιον τρόπο σού επιτρέπει να επιβιώσεις και να εκτονώσεις την παιδική σου ηλικία. Ας μην ξεχνάμε ότι για πολλά παιδιά το σχολείο είναι ένα ασφαλές καταφύγιο, ο τρόπος τους να ξεφύγουν απ’ το σπίτι και ν’ αλλάξουν εαυτό.