Σε ό,τι αφορά την πονεμένη υπόθεση των ψηφοδελτίων για τις ευρωεκλογές, ο αντίλογος προκύπτει συχνά πριν από τον λόγο, σαν προκαταβολικό ξέσπασμα σε κάτι αναμενόμενο: δεν γίνεται όλοι οι ευρωβουλευτές να είναι νομικοί και οικονομολόγοι, αντιτάσσει η δημοκρατική λογική σε όποιον μειδιά διαβάζοντας κάποια από τα ονόματα που τα κόμματα επέλεξαν να κατεβάσουν στη μάχη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν γίνεται όλοι οι υποψήφιοι να έχουν κοινό ακαδημαϊκό, επαγγελματικό κι αισθητικό προφίλ, λες και η εθνική μας παρουσία στους ευρωπαϊκούς θεσμούς υπάγεται σε άλλους κανόνες, μη δημοκρατικούς και αντιπροσωπευτικούς. Ας μη γινόμαστε σνομπ κι ελιτιστές – η πολιτική σοβαρότητα προκύπτει από πολλές και διαφορετικές αφετηρίες. Αλλωστε, αν δεν είναι συμμετοχική και πολυφωνική, τι είναι τέλος πάντων η Δημοκρατία; Τι αξία έχει το δικαίωμα του εκλέγεσθαι αν το αναγνωρίζουμε μόνο σε ορισμένους; Καλά τα λένε οι θιασώτες του πλουραλισμού· ο αντίλογός τους δεν επιδέχεται αντιρρήσεις ως προς το τυπικό του κομμάτι· επιδέχεται, όμως, ως προς την ουσία: απ’ όλους τους υποεκπροσωπούμενους πολίτες είναι τα νέα πρόσωπα που επέλεξαν η Ν.Δ., ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ τα καταλληλότερα για να σηματοδοτήσουν το άνοιγμα της πολιτικής στον «λαό»; Επιπλέον, πιστεύουμε πραγματικά ότι αυτή ήταν η πρόθεση των παρατάξεων όταν επέλεξαν αυτούς που επέλεξαν;
Οψιμα πολιτικοποιημένοι
Ο απόφοιτος ριάλιτι σόου επιβίωσης με τα χρυσά μαλλιά· ο μαϊντανός – πρώην μπασκετμπολίστας· η lifestyle τηλεπαρουσιάστρια· ο καθ’ έξιν λαϊκιστής του «Πατρίς-θρησκεία-οικογένεια»· ο απολίτικος ποδοσφαιριστής με προϋπηρεσία στην κοινοβουλευτική αδράνεια. Η επαγγελματική προίκα δεν θα έπρεπε να θέτει εμπόδια στην πολιτικοποίησή μας, είναι όμως ενδεικτική της σχέσης μας με τα κοινά. Τι ενδιαφέρον βρήκαν ξαφνικά στην κοινωνική προσφορά και στον άθλο της νομοθέτησης οι άνθρωποι που έχουν περάσει μια ζωή ασχολούμενοι με τον εαυτό τους; Από πού κι ώς πού τράβηξαν την προσοχή τους το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, τα υπαρξιακά θέματα των κρατών της ένωσης και η δικαιοπολιτική επεξεργασία τους; Εντάξει, οι ηθικές μεταστροφές είναι μέσα στη ζωή· είναι φυσιολογικό να κουράζεσαι κάποια στιγμή από τον σχολιασμό της τηλεοπτικής πραγματικότητας ή από τις γηπεδικές προπονήσεις και να αφοσιώνεσαι στις βαθύτερες ανάγκες σου. Αν όμως αυτοί οι άνθρωποι έτρεφαν κάποια εκτίμηση για την πολιτική, μάλλον την έκρυβαν πολύ καλά όλα αυτά τα χρόνια. Και δεν μπορεί να την έκρυβαν όλοι τους.
Η αυταξία της διασημότητας
Τα αμφιλεγόμενης ποιότητας ψηφοδέλτια δημιουργούν την ψευδαίσθηση της ποικιλίας. Το επίσημο αφήγημα εδράζεται στην πεποίθηση πως πρέπει να πούμε και ευχαριστώ που οι ηγεσίες των κομμάτων αποστρέφουν για λίγο το βλέμμα από τους επαγγελματίες της πολιτικής, για να «δώσουν μια ευκαιρία» και στους επαγγελματίες των άλλων κλάδων. Μπορεί να έχουν καλές ιδέες οι εκπρόσωποι χώρων πέραν του αμιγώς πολιτικού. Μπορεί να δώσουν κίνητρο και στον «απλό κόσμο» να εμπλακεί στην πολιτική με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. Στην πραγματικότητα, όμως, οι υποψήφιοι αυτοί συναντιούνται ύποπτα σε μία κοινή βάση: εκείνη της διασημότητας. Δεν κομίζουν αέρα νεωτερικότητας, ούτε βέβαια την πληθωρικότητα των τάχα πολιτικά αντισυμβατικών καταβολών τους. Επιλέγονται για τη θέση του υποψηφίου ως αναγνωρίσιμα πρόσωπα, ικανά να προσελκύσουν αυτοματικές ψήφους ανθρώπων που δεν παιδεύονται ιδιαίτερα όταν καλούνται να ψηφίσουν: «Ποιον να ψηφίσω φέτος; Δεν ξέρω κανέναν! Μισό λεπτό, αυτόν εδώ τον έχω δει στην τηλεόραση». Οι διάσημοι υποψήφιοι δεν είναι καλοπροαίρετα δημογραφικά πειράματα, αλλά οι κράχτες των κομμάτων. Κατά μία έννοια, όσο πιο εξωφρενικοί είναι, τόσο πιο αποτελεσματικά θα ερεθίσουν το κοιμισμένο βλέμμα των αδιάφορων εκλογέων.
Σόου και αποχή
Δεν πρέπει, όμως, να συγχέουμε την προσοχή με την εκτίμηση, ούτε την έλξη με το ενδιαφέρον. Το πολιτικό μάρκετινγκ έχει δημιουργήσει πολλές πλάνες σχετικά με το τι είναι πραγματικά επιδραστικό και τι απλώς κραυγαλέο, δίνοντας στο δεύτερο περισσότερη βαρύτητα απ’ όση του αναλογεί. Το ότι οι διάσημοι υποψήφιοι έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άσημους να εκλεγούν, είναι δεδομένο: η διασημότητα είναι η εύκολη διαφυγή από την αμηχανία της κάλπης. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι θα φέρουν περισσότερο κόσμο να ψηφίσει· το αντίθετο: τα ανυπόληπτα πρόσωπα προσβάλλουν την εκλογική διαδικασία, την απονομιμοποιούν στα μάτια των ψηφοφόρων και επικυρώνουν την απόφαση των τελευταίων να απέχουν. Εχει κάτι χαριτωμένο, επομένως, η ανησυχία του Τάκη Θεοδωρικάκου για τον κίνδυνο αποχής από τις επερχόμενες εκλογές, καθώς θα περίμενε κανείς να έχει αντιληφθεί τη συμβολή της παράταξής του στη διαμόρφωση του κινδύνου: από τις εκλογές δεν απέχουν μόνον οι τεμπέληδες· απέχουν κι εκείνοι που αισθάνονται ότι οι διαθέσιμες επιλογές θίγουν τη νοημοσύνη τους.
Ποιος φταίει;
Φταίνε οι πολιτικές ηγεσίες που ψηφοθηρούν δίχως έλεος· φταίνε οι ψηφοφόροι που πέφτουν στην παγίδα και παραβλάπτουν το συμφέρον τους. Οι σελέμπριτι υποψήφιοι είναι εκείνοι που φταίνε λιγότερο απ’ όλους: από ανοιχτές πόρτες περνούν· το δικαίωμά τους ασκούν. Μέχρι την επόμενη μεγάλη ευκαιρία που θα τους εξασφαλίσει ακόμη περισσότερα χρήματα με ακόμη λιγότερο κόπο.