Συμπληρώνονται φέτος εκατό χρόνια από την πρώτη έκδοση του εμβληματικού μυθιστορήματος «Ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη. Πριν από λίγες ημέρες, οι εκδόσεις της Εστίας εξέδωσαν για πρώτη φορά σε έναν τόμο τις δύο πρώτες εκδόσεις του έργου (Μυτιλήνη 1924, Αθήνα 1930) σε επιμέλεια της Νίκης Λυκούργου.
Η νέα αυτή έκδοση είναι εμπλουτισμένη με νέο πρόλογο, ευρετήριο προσώπων, συγκριτικό πίνακα των χειρογράφων και των διαφόρων (προ)δημοσιευμένων σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής, συν δύο επίμετρα που υπογράφει η Ν. Λυκούργου, όπου εστιάζει σε άγνωστες πτυχές της «βιογραφίας» του έργου, καθώς επίσης στις μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην πρώτη έκδοση του 1924 και στη δεύτερη του 1930, πάνω στην οποία βασίστηκε η έβδομη και οριστική έκδοση του μυθιστορήματος το 1955.
Επειδή η στήλη δεν συνηθίζει να ασχολείται με έργα μυθοπλασίας, και έτσι όπως η «Ζωή» είναι κλασικό, πασίγνωστο ανάγνωσμα, θα εστιάσουμε σε αυτό που αναφέραμε παραπάνω: στη «βιογραφία» του βιβλίου, παρακολουθώντας το παρασκήνιο, τόσο του συγγραφέα όσο και της εποχής, των εκδόσεων του έργου, στοιχεία που αναδεικνύουν τα επίμετρα της Ν. Λυκούργου.
Γεννημένος στη Λέσβο το 1892, ο Μυριβήλης ανήκε σε αυτό που πολλά χρόνια αργότερα ο Θανάσης Βαλτινός χαρακτήρισε «γενιά των δράκων»: εκείνους που από το 1912 έως το 1922 υπηρετούσαν σε κάποιο πολεμικό μέτωπο – όχι συνεχώς και αδιαλείπτως, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει. Η πολεμική εκείνη δεκαετία («σιδηρά» κατά τον ιστορικό Σπυρίδωνα Πλουμίδη) στιγμάτισε τις ζωές εκείνης της γενιάς.
Ειδικότερα, ο Μυριβήλης θα υπηρετήσει στους Βαλκανικούς, όπου και θα τραυματιστεί, αργότερα στην πρώτη γραμμή του Μακεδονικού Μετώπου το 1917-18 και, τέλος, στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Θα επιστρέψει στη Μυτιλήνη με την Κατα-στροφή, το 1922.
Δύο χρόνια μετά, θα εμφανιστεί στα βιβλιοπωλεία η «Ζωή εν τάφω». Ως γνωστόν, σε αυτή, ο συγγραφέας μεταφέρει τις προσωπικές πολεμικές του εμπειρίες διαθλαστικά: χρησιμοποιεί ένα αρκετά διαδεδομένο σήμερα μυθοπλαστικό τέχνασμα, ότι όλο το κείμενο βασίζεται στο προσωπικό ημερολόγιο ενός λοχία που σκοτώθηκε στο μέτωπο.
Ο Μεγάλος Πόλεμος έδωσε αριστουργήματα διεθνώς, από την ποίηση του Γουίλφρεντ Οουεν και του Ζίγκφριντ Σασούν, αλλά και άλλων, έως το αυτοβιογραφικό «Αποχαιρετισμός σε όλα αυτά» του Ρόμπερτ Γκρέιβς και τα μυθιστορήματα των Ερνστ Γιούνγκερ, Ανρί Μπαρμπίς και Εριχ Μαρία Ρεμάρκ. Το μυθιστόρημα του Μυριβήλη αποτελεί την ελληνική συμβολή σε αυτό το πλαίσιο και, όχι τυχαία, έχει μεταφραστεί σε δέκα ξένες γλώσσες. Αύριο θα μπούμε πιο βαθιά στον ζοφερό, μα και συναρπαστικό, κόσμο του.
Να πούμε εδώ ότι η επέτειος αυτή θα εορταστεί με μεγάλη ημερίδα αφιερωμένη στον Μυριβήλη και στο συγκεκριμένο βιβλίο την Τετάρτη 24 Απριλίου, από τις πέντε το απόγευμα έως τις οκτώ το βράδυ, στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (Τμήμα Αρχείων, Αρχείο Στράτη Μυριβήλη), στο αμφιθέατρο Cotsen Hall. Ειρωνεία αθέλητη: η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην πολύ ταιριαστή για την περίσταση οδό Αναπήρων Πολέμου 9.