«Τήν ἀφήνω νά κάθεται/ τήν ἀφήνω νά ἔρχεται/ μέ τό τσουβάλι νά ἔρχεται/ τήν ἀφήνω νά χύνεται ἀπάνω μου/ σάν ἀλεσμένη διήγηση μεγάλης ἱστορίας…» λέει η Κική Δημουλά για τη σκόνη, την «ύστατη σάρκα του άσαρκου», στο «Τελευταίο σώμα μου». Την αφήνουμε να έρχεται, με το τσουβάλι να έρχεται η αφρικανική σκόνη, σαν αλεσμένη διήγηση των περιβαλλοντικών δεινών μας. Οχι ότι έχουν δραματικά αυξηθεί τα –υπερχιλιετούς ιστορίας– περιστατικά μεταφοράς αφρικανικής σκόνης, όμως γρήγορα βαδίζουμε προς όλο και περισσότερες ερημοποιημένες εκτάσεις, όλο και υψηλότερη ταχύτητα και διάρκεια των ανέμων. Που σημαίνει όλο και πιο συχνούς βομβαρδισμούς με αιωρούμενα σωματίδια όλων των διαμετρημάτων από νέες υπεράνυδρες περιοχές. Ηδη, το ένα τρίτο της παγκόσμιας χερσαίας έκτασης καλύπτεται από επιφάνειες που παράγουν σκόνη. Και δεν είναι μόνον αυτές.
Το πιο μικρό από όλα τα μικρά πράγματα που διαπερνά όλα τα γήινα, συνοδεύει όλες τις εμπειρίες, το πιο κοινό στοιχείο της καθημερινής ζωής, με χαρακτηριστικά και του μόλις ορατού και του αόρατου, είναι –και θα παραμείνει εμφατικά– στοιχειώδης ύλη της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι πάντα εκεί μπροστά μας, όμως το παραβλέπουμε. Μπορεί η οικονομική ανάπτυξη να εξαφάνισε το χώμα από τις πόλεις, αλλά όχι και τα αιωρούμενα σωματίδια· οι ακολουθούντες λανθασμένα πιστεύουν πως δεν τρώνε πλέον τη σκόνη κανενός. Διότι δεν είναι μόνον οι χωματόδρομοι και οι αλάνες που επιβιώνουν στις αναπτυσσόμενες περιοχές, οι οποίες παλεύουν αέναα με τις ανισότητες, τις ήττες και τη σκόνη. Είναι και η άρνηση των ορίων της φύσης. Αυτή γεννάει άλλη σκόνη. Οχι αθώα. Σκόνη τοξική, δηλαδή φορτωμένη με πληθώρα επιβλαβών στοιχείων.
«Η σκόνη είναι κληρονομιά της προόδου του 20ού αιώνα και σοβαρή απειλή για τη ζωή στον 21ο αι.», γράφει η Τζέι Οουενς στο βιβλίο της «Σκόνη, ο σύγχρονος κόσμος σε ένα τρισεκατομμύριο σωματίδια», προκαλώντας κρίσεις δύσπνοιας σε ασθματικούς όπως εγώ. Ο,τι πετύχαμε, λέει, λίγο λίγο αφαιρείται από το ανεξέλεγκτο κυνήγι της δύναμης και του κέρδους. Βιομηχανίες χωρίς φίλτρα, εργοτάξια σε πυρετική εξάπλωση και παραγωγή σκόνης. Χρήση ορυκτών καυσίμων και χημικών ουσιών, πυρκαγιές, εκρήξεις ηφαιστείων και αποδέσμευση ρύπων, αιθάλης, τέφρας, στάχτης. Κλιματική αλλαγή, άνοδος της θερμοκρασίας, αύξηση των περιόδων ξηρασίας, ξερότοποι και σκόνη. Διαπλανητική σκόνη. Ραδιενεργή σκόνη. Οικιακή σκόνη από νεκρά κύτταρα δέρματος, τρίχες κατοικιδίων, υφαντικές ίνες… Η σκόνη κάτω από τον καναπέ μας περιέχει τον κόσμο – και πολλές άβολες αλήθειες. Την ξεχνάμε, μαζί με τη σκόνη που καλύπτει τις πιο μύχιες πτυχές της συνείδησής μας.
