Το 2011 για πρώτη φορά η Βουλή των Ελλήνων δημοσίευσε τις δηλώσεις «πόθεν έσχες» των Ελλήνων βουλευτών στο Ιντερνετ. Ηταν μια σωστή ιδέα, ένα βήμα προς τη διαφάνεια. Είναι σημαντικό να ξέρουν οι πολίτες την περιουσιακή κατάσταση των εκπροσώπων τους, μέτρο κυρίως αποτρεπτικό για βουλευτές που μπορεί να θελήσουν –λέμε τώρα, υποθετικό σενάριο– να εκμεταλλευτούν τη θέση τους για να πλουτίσουν.
Ωστόσο, υπήρξε ένα σοβαρό πρόβλημα: Η δημοσίευση έγινε με τρόπο που ήταν ιδιόμορφος, ασυνήθιστος και εξαιρετικά ύποπτος. Η αρμόδια επιτροπή ελέγχου της Βουλής επέλεξε να δημοσιεύσει τις δηλώσεις στο site της Βουλής με τρόπο που να κάνει την αντιγραφή, την αποθήκευση, την επεξεργασία ή την ανάλυση των στοιχείων όσο πιο δύσκολη γίνεται για τους πολίτες. Τα στοιχεία αναρτήθηκαν με τη μορφή αρχείων flash που δεν μπορούσε κανείς να «κατεβάσει», ενώ το κείμενο των δηλώσεων δεν ήταν επιλέξιμο ή αναγνώσιμο από τις μηχανές αναζήτησης. Ηταν σαν κάποιος να είχε επενδύσει χρόνο και κόπο για να βρει τον πιο δύσκολο τρόπο για να εμφανίσει αυτά τα στοιχεία στο κοινό.
Και πράγματι, αυτή ήταν η αλήθεια. Το παραδέχτηκαν ανοιχτά. Η δημοσίευση συνοδεύτηκε και από κάποιους «όρους χρήσης» που είχαν εγκριθεί από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και θα μπορούσαν να συνοψιστούν με ακρίβεια στις εξής φράσεις: «Δημοσιεύουμε αυτά τα στοιχεία με το ζόρι, θα προσπαθήσουμε να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα τα μελετήσει κανείς, δεν ξέρουμε τι είναι το Ιντερνετ».
Το κείμενο ομολογεί ότι η δημοσίευση των στοιχείων θα γίνει «με μορφότυπο τέτοιο που καθιστά δυσχερή την εξαγωγή πληροφοριών» λόγω «της φύσης του Διαδικτύου». Ετσι ακριβώς το λέει. Επειδή η φύση του Διαδικτύου επιτρέπει την «εξαγωγή πληροφοριών», αυτοί θα προσπαθήσουν να την εμποδίσουν. Σκοπός της δημοσίευσης ήταν η «αποφυγή αυτοματοποιημένης επεξεργασίας, τόσο από μηχανές αναζήτησης όσο και από τρίτους». Το έγραφαν με αυτά τα λόγια. Στο ίδιο το κείμενο απαγορεύεται η αναδημοσίευση των στοιχείων, αλλά ταυτόχρονα επιτρέπεται η αναδημοσίευση από τα ΜΜΕ «υπό την προϋπόθεση ότι δημοσιεύεται ολόκληρο το κείμενό τους και δεν είναι επιτρεπτή η επιλεκτική δημοσιοποίηση ονομαστικών στοιχείων».
Ολα αυτά, βεβαίως, έρχονται σε αντίθεση με το κοινοτικό δίκαιο, που απαιτεί τα δημόσια έγγραφα να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα από οποιονδήποτε χωρίς περιορισμούς. Η δε τελευταία οδηγία καταστρατηγείται μοιραία και αναπόφευκτα από όλα τα ΜΜΕ κάθε χρόνο, καθώς αναδημοσιεύονται μεμονωμένα τα πιο πικάντικα στοιχεία των δηλώσεων. Αλλά αυτό δεν ήταν καν το χειρότερο. Η επιτροπή της Βουλής, με τη σύμφωνη γνώμη της Αρχής, έβαλε χρονικό περιορισμό στη δημοσίευση των στοιχείων. Οι δηλώσεις των βουλευτών εξαφανίστηκαν από το site της Βουλής μόλις ένα μήνα μετά την εμφάνισή τους. Οποιος πρόλαβε, είδε.
Και ούτε αυτό ήταν το χειρότερο. Μετά το φιάσκο του 2011, επιτροπή της Βουλής, το 2012, κατόρθωσε έναν άθλο που πίστευα αδύνατο: Να κάνει τη δημοσίευση των στοιχείων ακόμα πιο άχρηστη.
Πέρυσι οι πολίτες μπόρεσαν να μπουν στο site της Βουλής και για ένα μήνα να δουν τις δηλώσεις «πόθεν έσχες» των βουλευτών τους σε τυφλά, μη επεξεργάσιμα ή αντιγράψιμα αρχεία flash, αλλά αυτή τη φορά δεν έβλεπαν τις μηχανογραφημένες καταστάσεις που κάποιος δαιμόνιος χάκερ θα μπορούσε να κατεβάσει και να μετατρέψει σε επεξεργάσιμη μορφή, όχι. Πλέον βλέπαμε «ψηφιακές φωτοτυπίες» των ίδιων των χειρόγραφων δηλώσεων των βουλευτών. Με τον ίδιο τρόπο έγινε η δημοσίευση και φέτος, πριν από λίγες ημέρες.
Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες που μπορεί να θέλουν να αποκτήσουν έστω μια ψευδαίσθηση ελέγχου πάνω στους Λιάπηδες και τους Τσουκαλάδες, τους 300 δημοκρατικά εκλεγμένους εκπροσώπους τους, καλούνται να μπουν σε ένα δύστροπο site και να ψάξουν χειρωνακτικά μέσα σε ατέλειωτες, ατάκτως ερριμένες σκαναρισμένες σελίδες τα κολλυβογράμματα των υποτακτικών των βουλευτών τους. Και μάλιστα γρήγορα. Πριν περάσει ο μήνας. Μετά δεν θα βλέπουν τίποτα.
Υπάρχουν διάφορες λέξεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς για να περιγράψει αυτή τη συμπεριφορά. «Προσβολή», «κοροϊδία», «εξευτελισμός», είναι μερικές. Θα μπορούσα να σκεφτώ και άλλες, είμαι στην κατάλληλη συναισθηματική κατάσταση. Ημουν και το 2011, και το έκανα, γράφοντας ένα θυμωμένο κείμενο στο site μου. Ακολούθησε τότε κάτι ενδιαφέρον: Μέσα σε λίγες ώρες Ελληνες προγραμματιστές είχαν παρακάμψει με χαρακτηριστική ευκολία τα εμπόδια της Βουλής, είχαν «κατεβάσει» τις δηλώσεις, είχαν μετατρέψει τα στοιχεία σε μορφές πιο εύκολες στην επεξεργασία και την ανάλυση, και μου τα είχαν στείλει. Με τη βοήθεια ενός συνεργάτη αναρτήσαμε τα στοιχεία στο Ιντερνετ. Αν και έχουν εξαφανιστεί από το site της Βουλής, υπάρχουν ακόμα στο υποτυπώδες site που φτιάξαμε εμείς.
Από πέρυσι αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει. Αλλά αν δεν βρούμε εμείς τον τρόπο, θα τον βρει κάποιος άλλος. Πάντα έτσι γίνεται. Αναζητήστε τη φράση του Αβραάμ Λίνκολν περί κοροϊδίας. Η Βουλή μπορεί να συνεχίσει να προσπαθεί να κρύβει δημόσια πληροφορία από τους πολίτες.
Αργά ή γρήγορα, θα αρχίσει να αποτυγχάνει.
