Η κρίση στην Ουκρανία δεν έχει δυστυχώς καμία σχέση με αρχές, εκδημοκρατισμό, σεβασμό στο ένα ή το άλλο σύνταγμα, διεθνές δίκαιο και όλα τα συναφή, που επικαλούνται ως επιχειρήματα οι δύο πλευρές, η δυτική και η ρωσική, για να δικαιολογήσουν αποφάσεις και ενέργειες ή για να κερδίσουν με το μέρος τους την κοινή γνώμη. Είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν όχι τελείως, μία σύγκρουση γεωπολιτικού ελέγχου με πολλά στοιχεία πολιτισμικών διαφορών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν θρησκευτικά δόγματα. Και βεβαίως, σε αυτήν παίζουν σημαντικό ρόλο επίσης τα ιστορικά δεδομένα, που φθάνουν ώς τον 17ο αιώνα, ίσως και παλαιότερα.
Σε άρθρο του μόλις προχθές, ο Χ. Κίσινγκερ κάνει αναφορά ακόμη και στη μάχη της Πολτάβας (βρίσκεται στην Ουκρανία), όταν ο Μεγάλος Πέτρος κατανίκησε τον Κάρολο της Σουηδίας και η Ρωσία επέβαλε τον έλεγχό της στην περιοχή.
Για όποιον δεν θέλει να φτάσει τόσο πίσω, πάντως, όσα γίνονται σήμερα εκεί αποτελούν σελίδες που άρχισαν να γράφονται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκατό χρόνια πριν, και κυρίως αποτελούν συνέχεια εκκρεμοτήτων και βλέψεων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και ανοιχτών λογαριασμών που δημιουργήθηκαν με τις συμφωνίες της Γιάλτας και του Πότσνταμ, μετά τη λήξη του, όταν η Ευρώπη μοιράστηκε σε σφαίρες επιρροής και ελέγχου.
Με την επισήμανση ότι τα στρατηγικά συμφέροντα, τα θέματα ασφαλείας και οι γεωπολιτικές προσεγγίσεις των χωρών παραμένουν λίγο – πολύ οι ίδιες, ασχέτως καθεστώτων και κυβερνήσεων.
Οποιος ενδιαφέρεται να αντιληφθεί πραγματικά και σε κάποιο βάθος τα αίτια και μαζί τους τις αφορμές της κρίσης στην Ουκρανία, που ξέσπασε και απειλεί με αναβίωση τουλάχιστον ενός νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, μπορεί να ανατρέξει στα βιβλία του Σάμιουελ Π. Χάντινγκτον «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης» που εκδόθηκε το 1996 και του Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι «Η Μεγάλη Σκακιέρα» που εκδόθηκε το 1997 (και τα δύο έχουν κυκλοφορήσει σε μετάφραση στην Ελλάδα το 1998). Πρόκειται για δύο «προφητικά» πονήματα, που προσφέρουν εξηγήσεις και ειδικά το δεύτερο θα μπορούσε να θεωρηθεί και «δόγμα» στρατηγικής των ΗΠΑ ειδικά και της Δύσης γενικότερα. Οπου η «Δύση» στην Ευρώπη καθορίζεται από τα όρια της δυτικής Χριστιανοσύνης (Προτεσταντισμός, Καθολικισμός μαζί με Ουνία) και δεν περιλαμβάνει τις ισλαμικές και τις χώρες της Χριστιανικής Ορθοδοξίας. Οσο για την Κριμαία, θα πρέπει να επισημανθεί η στρατηγική της σημασία, που έχει οδηγήσει ιστορικά, το 1853, το 1919, το 1941-42, δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις σε απόπειρες κατάληψής της.
Το συμπέρασμα από όλα αυτά και άλλα είναι ότι στην Ουκρανία το πρόβλημα στην πραγματικότητα είναι γεωπολιτικού ελέγχου και πολιτισμικής – θρησκευτικής διαφοράς και όχι ιδεών και αρχών, όπως προβάλλουν οι προπαγάνδες των δύο πλευρών, μέσω δηλώσεων αξιωματούχων και των μίντια που ελέγχουν (ένα από τα θύματα στην Ουκρανία είναι η στοιχειώδης αντικειμενικότητα της δημοσιογραφίας, παρατήρησε Γάλλος δημοσιογράφος). Αλλωστε, οι εμπειρίες από την πρόσφατη παγκόσμια ιστορία το επιβεβαιώνουν. Η ανοχή της Δύσης στην τουρκική κατοχή στην Κύπρο, ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, η συμφωνία για το καθεστώς του Κοσόβου, οι υιοθεσίες από τη Μόσχα αποσχιστικών τάσεων σε διάφορες γειτονικές χώρες της, η εισβολή στο Ιράκ, η επέμβαση στη Λιβύη, είναι μερικά από τα πολλά γεγονότα που συνέβησαν και ακόμη εξελίσσονται στην Ευρώπη και στον άμεσο περίγυρό της, χωρίς νομιμοποίηση από το Διεθνές Δίκαιο ή τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Μπορεί να ακούγεται κυνικό, αλλά είναι σαφές ότι και σήμερα, όπως στο παρελθόν, οι αρχές και το δίκαιο αποτελούν θέματα ερμηνείας στις γεωστρατηγικές των κρατών, ιδιαίτερα των μεγάλων δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, ο πολίτης πρέπει να αντιλαμβάνεται τις πρακτικές που δημιουργούν καταστάσεις επικίνδυνες για τη δική του ασφάλεια, έστω και αν η χώρα του δεν εμπλέκεται άμεσα σε κρίσεις, όπως αυτή της Ουκρανίας. Στην Ελλάδα, που πολιτισμικά βρίσκεται εκτός «δυτικής Χριστιανοσύνης», πολιτικά ανήκει (ευτυχώς) στις δομές της Δύσης και το ευρύτερο περιβάλλον της χαρακτηρίζεται από κρίσεις και αστάθεια, ο πολίτης είναι υποχρεωμένος να κρίνει αλλά ταυτόχρονα να συμπεριφέρεται με στοιχειώδη σοφία για το δικό του συμφέρον. Για να μη βρεθεί, δηλαδή, η χώρα του μόνη και μετέωρη…