Κανείς σοβαρός άνθρωπος δεν ισχυρίζεται ότι η ορθή αντιμετώπιση του πραγματικού προβλήματος με τα «κόκκινα» δάνεια μπορεί ποτέ να είναι η διαγραφή τους. Το «ηθικό δίλημμα» είναι μέγιστο. Μια υπερχρεωμένη επιχειρηματική μονάδα με παραγωγικό «ψαχνό» πρέπει να διασωθεί. Δεν χρειάζεται όμως να διασωθεί και ο επιχειρηματίας «που δεν τα κατάφερε». Ακόμη χειρότερη πρέπει να είναι η κατάληξη όσων «ξεζούμισαν» τις επιχειρήσεις «τους», πάρκαραν κεφάλαια σε «ελβετικούς λογαριασμούς» και, γενικότερα, μπέρδευαν το ταμείο της επιχείρησης με το πορτοφόλι τους. Η ανάκαμψη της οικονομίας απαιτεί ανατροπές μετοχικών πλειοψηφιών και είσοδο νέων παικτών.
Τράπεζες, κυβέρνηση και βουλευτές έχουν την υποχρέωση να εξεύρουν λύσεις σε ένα πρόβλημα που κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα τις μέχρι σήμερα επιτυχημένες προσπάθειες σταθεροποίησης της οικονομίας. Ομως, ούτε, προφανώς, οι επόμενες λίγες εβδομάδες, όπως βιάστηκε να υποσχεθεί ο αρμόδιος υπουργός, ούτε καν οι επόμενοι 6-8 μήνες δεν επαρκούν. Θα περιμένουμε να ολοκληρωθεί ο έλεγχος των τεσσάρων συστημικών τραπεζών από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ. Θεωρείται άλλωστε πιθανόν να απαιτηθεί πρόσθετη, τρίτη, κεφαλαιακή ενίσχυση. Είτε επειδή ακολουθείται γραφειοκρατική προσέγγιση από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν την «πραγματική οικονομία» είτε επειδή οι «έξω» θα προτιμήσουν να μας κρατήσουν, για λίγο ακόμη, «υπό στενό έλεγχο».
Ποιος θα βάλει τα πρόσθετα κεφάλαια; Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που διαθέτει ένα «μαξιλάρι» 11 δισ., είναι υποχρεωμένο να ζητήσει την απομείωση μετόχων και ομολογιούχων. Παρόμοια εξέλιξη θα πλήξει την ανοδική πορεία των τραπεζών. Τραπεζίτες και εμπειρογνώμονες συμφωνούν: «Οσοι θέλουν να διασώσουν την επιχειρηματική περιουσία τους πρέπει να βάλουν νέα κεφάλαια, να βρουν νέους συνεταίρους και μετόχους, να αποδείξουν ότι πιστεύουν στις επιχειρηματικές προοπτικές, να διαπραγματευτούν με τις τράπεζες ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης». Αντιστρόφως, πολλές μονάδες θα κλείσουν. Για παράδειγμα, η διαδεδομένη, στα κομματικά ακροατήρια, πεποίθηση ότι «ραχοκοκαλιά της οικονομίας» είναι οι χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις δεν ευσταθεί όταν δεν πληρώνουν εφορία, Ταμεία και δάνεια. Αντιθέτως, πολλές εταιρείες αξίζουν μια «δεύτερη ευκαιρία».
Χρειάζεται όμως να αποδεχτούμε ορισμένες διευθετήσεις. Πρώτον, το Δημόσιο, που δεν θα παίρνει όλα όσα του χρωστά μια επιχείρηση, αλλά θα αφήνει κάτι για τους άλλους πιστωτές, Ταμεία, τράπεζες και προμηθευτές. Δεύτερον, η επιχείρηση πρέπει να σταματά τη μισθοδοσία, δηλαδή να απολύει, όταν δεν είναι σε θέση να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις της σε φόρο μισθωτών ή στα ασφαλιστικά ταμεία, αντί να βυθίζεται συνεχώς περισσότερο. Τρίτον, οι τράπεζες πρέπει να ρυθμίσουν τις δικές τους φορολογικές υποχρεώσεις στην προοπτική μιας μακροχρόνιας διευκόλυνσης για την αναβίωση των επιχειρήσεων.
Οπως κατέδειξε πρόσφατα η προσέγγιση της εταιρείας PriceWaterhouseCoopers, μεταξύ 3.000 επιχειρήσεων που η κάθε μία έχει έσοδα μεγαλύτερα από 10 εκατ. ετησίως, πραγματικό πρόβλημα επιβίωσης υπάρχει μόνον για τις εταιρείες-ζόμπι, οι οποίες δεν έχουν ακαθάριστα κέρδη, ενώ είναι φορτωμένες με χρέη. Τα επιχειρηματικά ζόμπι εξυπηρετούν τον δανεισμό τους κατά 90% μέσω νέου δανεισμού, ενώ και οι αυξήσεις κεφαλαίου χρησιμοποιούνται κατά 50% για την αποπληρωμή δανείων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι τράπεζες οφείλουν «να μπουκάρουν» και να διώξουν τις παλαιές διοικήσεις, χωρίς όμως να τις απαλλάξουν από ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες κακοδιαχείρισης.
Η πρόταση για τη δημιουργία ενιαίου μηχανισμού διευθέτησης των προβληματικών δανείων είναι εύλογη. Δεν πρέπει όμως να χρησιμοποιηθεί για να απαλλάξει από τις ευθύνες τους τούς βασικούς μετόχους-επιχειρηματίες. Ομως, ένα πλαίσιο λύσης «για τον πολύ κόσμο», στο οποίο θα συμμετάσχει το Ταμείο (ΤΧΣ) προκειμένου να διευθετηθεί ο κίνδυνος πολλών μικρών μονάδων και επαγγελματικών δανείων, θα κάνει καλό σε ολόκληρο το σύστημα. Ακόμη και σ’ αυτούς που έχουν ήδη στήσει τις δικές τους μονάδες εμπλοκών.
Είναι σωστό ότι ο ενιαίος φορέας δανείων, στον οποίο θα συμμετάσχει το ΤΧΣ, θα διαθέτει το εξαιρετικά καλό κόστος δανεισμού, που απολαμβάνει η Ελλάδα, καλύτερο ακόμη και από της Γερμανίας, όσο ακόμη βρίσκεται υπό την προστασία του Μνημονίου.