Δάκρυα κυλούν από τα κοριτσίστικα μάτια της. Ο λυγμός στη φωνή της συγκλονίζει. Στα λίγα λεπτά που της αφιερώνουν τα δελτία ειδήσεων συμπυκνώνεται όχι μόνον η δική της αγωνία, αλλά η αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης για τη μοναδική της βεβαιότητα, το Τέλος. Η 29χρονη Μπρίτανι Μπέιναρντ έγινε παγκόσμια είδηση για μια επιλογή που διχάζει τα τελευταία χρόνια την παγκόσμια κοινότητα, την επιλογή του τρόπου που θα φύγει από τη ζωή, καθώς η ετυμηγορία των γιατρών ήταν αμετάκλητη ως προς τον χρόνο ο οποίος της απέμενε να ζήσει.
Υπέρμαχος του δικαιώματος για «υποβοηθούμενη αυτοκτονία» έδωσε την τελευταία της συνέντευξη προσφέροντας παράλληλα στα διψασμένα για τραγωδίες μίντια την ιστορία της ζωής της. Μιας ζωής, που ήταν σύντομη, συνηθισμένη και -ακριβώς γι’ αυτό- ακόμη πιο τραγική, σπαρακτική κάτω από τη σκιά όχι απλώς του προδιαγεγραμμένου, αλλά και επιλεγμένου από την ίδια θανάτου. Μόλις ένα χρόνο παντρεμένη όταν διαγνώστηκε η επιθετικότητα της ασθένειάς της, με τις φωτογραφίες της γαμήλιας ευτυχίας να συνοδεύουν τα ρεπορτάζ των τελευταίων της στιγμών, με τον σύζυγό της στο πλευρό της να την αγκαλιάζει τρυφερά, πλαισιωμένη από όλα όσα τα λαϊκά φύλλα των κολοσσιαίων τιράζ και τα τηλεοπτικά ριάλιτι ορίζουν ως την απόλυτη ευτυχία, πλην όμως, με τη μακάβρια σφραγίδα να εγείρει τη συλλογική ευαισθησία.
Αλλεπάλληλες οι τραγωδίες με τις οποίες έρχεται σε επαφή καθημερινώς η παγκόσμια κοινότητα, με τους αριθμούς μαζικών θανάτων από επιδημίες ή θεομηνίες, από τρομοκρατικά χτυπήματα ή πολεμικές συγκρούσεις να εξοντώνουν ακόμη και αυτή την έννοια της συγκίνησης, με το καθημερινό δελτίο εγκλημάτων ή της εκατόμβης των εκδρομικών εξορμήσεων του Σαββατοκύριακου να έχει σχεδόν εξαντλήσει την ανθρώπινη ευαισθησία. Τι είναι αυτό που την κάνει να σταθεί έστω για μια στιγμή, τόσο επιτρέπει το μιντιακό τελετουργικό των τραγωδιών, στην υπόθεση της Μπρίτανι; Το γεγονός ότι η ίδια επιλέγει το τέλος; Και ότι ακριβώς αυτή της η απόφαση εγείρει μια κολοσσιαία σύγκρουση συνειδήσεων, θρησκευτικών πεποιθήσεων, σύγκρουση στο εσωτερικό της κουλτούρας των σύγχρονων κοινωνιών, όπου η υπερεπένδυση στην έννοια της ασφάλειας έχει αναγάγει τον θάνατο σε ταμπού; Ειδικώς για την αμερικανική κουλτούρα το θέμα καλύπτεται από «εντολή σιωπής», με αποτέλεσμα ένα πεδίο κραυγών και ψιθύρων να προσφέρει ιδανική μιντιακή τροφή, όπως στην περίπτωση της Μπρίτανι.
Η υπόθεση δεν επιδέχεται ούτε απλουστεύσεις ούτε -πολύ περισσότερο- προσφυγές σε θρησκευτικές ερμηνείες και απαγορεύσεις. Ακόμη περισσότερο όταν ο κόσμος μας είναι πιο διασπασμένος παρά ποτέ, γεγονός το οποίο καθιστά ανέφικτα τα σύνορα μεταξύ παράδοσης και νέου πνεύματος, το οποίο ορίζεται από την κυριαρχία των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε κάθε πεδίο και με κάθε μορφή. Αλλά η περίπτωση της Μπρίτανι Μέιναρντ, παρόλο που ήδη θα ’χει ξεχαστεί μέσα στη θύελλα των καθημερινών δραμάτων, καθώς τοποθετήθηκε ανάμεσά τους από το μιντιακό τελετουργικό, έρχεται να προστεθεί σε μια μακρά συζήτηση, η οποία ξεκίνησε πριν από μερικές δεκαετίες περιβεβλημένη όμως και πάλι από την τρομολαγνική επικοινωνιακή αισθητική. Τότε, τη δεκαετία του ’90, ήταν ο δρ Τζακ Κεβορκιάν υπέρμαχος της «υποβοηθούμενης αυτοκτονίας», ο οποίος δεν δίσταζε να προσφέρει υπηρεσίες on camera σε ασθενείς, ξεσηκώνοντας θύελλες αντιδράσεων, για να δεχθεί πλήθος καταγγελιών, να καταδικαστεί από δικαστήρια και να καταφύγει στις ΗΠΑ, όπου πέθανε σε βαθύ γήρας. Επονομάστηκε δρ Θάνατος, σε έναν διόλου τυχαίο συσχετισμό με τον γιατρό των SS Αριμπερτ Χάιμ, που τοποθετημένος στο «αναρρωτήριο» του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν διεξήγε «ιατρικά» πειράματα με χιλιάδες θύματα.
Πάντως, με αφορμή την αμφιλεγόμενη στάση του Κεβορκιάν και λόγω του μακάβριου περιεχομένου της, η συζήτηση για το δικαίωμα επιλογής των ασθενών για ένα «τέλος με αξιοπρέπεια» έμεινε περιορισμένη σε «ενοχικές» συζητήσεις επιστημόνων, ενώ το Χόλιγουντ ανέλαβε καθησυχαστική δράση γυρίζοντας ταινία για τη ζωή του γιατρού, με τον Αλ Πατσίνο στον ομώνυμο ρόλο. Ωστόσο το θέμα παρέμεινε μεταξύ των σημαντικότερων προκλήσεων της εποχής, όσο και αν η «εντολή σιωπής» το κράτησε στη σκιά. Ακριβώς αυτή που έσπασε με την τραγική της φωτογένεια η υπόθεση της Μπρίτανι και, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, τη μετέτρεψε σε ακόμη ένα παγκόσμιο συγκλονιστικό ριάλιτι.
Είναι άραγε οι μέθοδοι των ταμπλόιντ φυλλάδων και του ριάλιτι οι καταλληλότερες για να συζητήσει ο κόσμος μας μια υπόθεση που αφορά τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης; Και πριν χαθούμε σε φιλοσοφικά ερωτήματα και σε φιλολογικές αναλύσεις, που καλά κρατούν εδώ και χρόνια, από την εποχή του Diderot, ο οποίος στα σαλόνια ανήσυχων ευγενών της εποχής του επιδιδόταν σε έντονους διαλόγους σχετικά με τον θάνατο και τα σκληρά γεγονότα της ζωής, οφείλουμε τουλάχιστον να αναρωτηθούμε αν ο σεβασμός στη ζωή συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό στο τέλος της, που δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο ενός στιγμιαίου συγκλονισμού που απλώς τροφοδοτεί την ακόρεστη ηδονή μας να εισβάλλουμε στη δυστυχία των άλλων.