Υπάρχει μια απλή διασύνδεση ανάμεσα στο δημόσιο χρέος και στο ασφαλιστικό. Αφού έχουμε αποφασίσει ότι το χρέος πρέπει να μειωθεί, σταδιακά, στη διάρκεια πολλών ετών, είναι αυτονόητο ότι δεν είναι δυνατόν να πληρώνονται συντάξεις με νέα δάνεια.
Συχνά, εταίροι και δανειστές επισημαίνουν αυτή τη σχέση: για να συμφωνήσουμε στο «κούρεμα» των χρεών σας, τα οποία πήραμε πάνω μας, πρέπει να φροντίσετε ώστε να μη χρειάζεστε πρόσθετα δάνεια.
Την αρχή αυτή υπενθυμίζει το ανακοινωθέν Τσίπρα – Γιουνκέρ, όταν αναφέρεται σε «δημοσιονομικά βιώσιμο» σύστημα. Η παροχή συντάξεων δεν πρέπει να επιβαρύνει τον φορολογούμενο με πρόσθετους φόρους. Η Ελλάδα δεν κατόρθωσε ποτέ να βάλει πολλούς στη δουλειά, όπως το επιτυγχάνουν κράτη με ανοικτές αγορές και εντατικό ανταγωνισμό. Τα δηλούμενα εισοδήματα είναι μικρά. Οι συντάξεις είναι υψηλές συγκριτικά με τους μισθούς των πολλών. Με το «κούρεμα» των καθόλου σπουδαίων αποθεματικών χάθηκαν 12,5 δισ. και η έκρηξη της ανεργίας προκαλεί αφαίμαξη 3 – 4 δισ. κάθε χρόνο.
Η αντίσταση του ΠΑΣΟΚ, της Αριστεράς και των περισσοτέρων Νεοδημοκρατών εμπόδισε, μετά τη σπουδαία προσαρμογή της περιόδου 1990 – 1992, τις προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις. Το πραγματικό «έγκλημα» με το ασφαλιστικό είναι ότι πολιτικοί, συνδικαλιστές και εμείς όλοι αφήσαμε να περάσουν άπρακτα τα χρυσά χρόνια της ταχείας ανάπτυξης που έφερε η ένταξη στο ευρώ. Αντί να σωρεύονται κεφάλαια, ρουφούσε συνεχώς περισσότερα: μεταξύ 1999 – 2014 ο προϋπολογισμός «πλήρωσε» 175 δισ. ευρώ!
Είναι προφανές ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η ρύθμιση του 2010, η εφαρμογή της οποίας ξεκίνησε, χρησιμοποιεί ταυτόχρονα τρία εργαλεία. Η σύνταξη θα αναπληρώνει αντί του σημερινού 74%, περίπου, το 50% – 53% του εισοδήματος, διά μέσου μιας πολυετούς προσαρμογής. Η ηλικία συνταξιοδότησης αυξάνεται, σταδιακά, στα 65 έτη για όλους. Το άθροισμα των συντάξεων (κύριες και επικουρικές) δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο από τη δαπάνη του 2009, προσαυξημένη κατά 2,5%. Αυτό ζητούν οι θεσμοί.
Η ομάδα εργασίας που όρισε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης για την επεξεργασία ενός πλαισίου μεταρρύθμισης έχει ήδη αντιληφθεί την πολιτική δυσκολία όσων χρειάζεται να γίνουν ώστε να αφοπλιστεί η δημοσιονομική βόμβα του ασφαλιστικού.
Το κύριο πρόβλημα του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι η ραγδαία γήρανση του πληθυσμού. Το πρόβλημα αυτό κρύβεται πίσω από τη διατύπωση Τσίπρα – Γιουνκέρ για σύστημα «αποτελεσματικό στην κατεύθυνση αποφυγής της φτώχειας της τρίτης ηλικίας». Τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση για το δημογραφικό;
Οι προβλέψεις της κοινοτικής έκθεσης «Ageing Report 2015» δείχνουν ότι μέχρι το 2060, που αποτελεί τον ορίζοντα-στόχο για τα κράτη της Ευρωζώνης, σχεδόν ένας στους δύο ηλικιωμένους θα ξεπερνάει την ηλικία των 80 ετών, όταν το 2015 είναι «μόνον» το 30%. Παράλληλα, το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών, από 21% εφέτος θα πάει στο 33%. Προσέξτε επίσης το εξής: τα νεαρά άτομα (κάτω των 15) και η τρίτη ηλικία (άνω των 64) ως ποσοστό της ηλικιακής ομάδας 15 – 64 ετών είναι σήμερα 55% και προβλέπεται ότι θα πάει το 2050 στο 88%!
Υπό το κράτος αυτών των απαισιόδοξων διαπιστώσεων, είναι αδύνατον να εξευρεθεί η μεγάλη συμφωνία που θα ανανεώνει την υπόσχεση των εταίρων να μας διευκολύνουν στο ζήτημα του χρέους. Οι κραυγές ορισμένων υπουργών ή άλλων κυβερνητικών παραγόντων δεν διευκολύνουν κανέναν. Είναι μάλιστα πολύ πιθανόν ότι η επιβολή νέων φόρων θα ακυρώσει, τουλάχιστον για σημαντικό διάστημα, την περίπτωση να επιβληθεί μια μικρή συμμετοχή κάθε μορφής εισοδήματος ως συνεισφορά στη δημιουργία ενός εθνικού συνταξιοδοτικού ταμείου. Είναι αλήθεια ότι κανείς δεν θα καταλάβει γιατί να πληρώσει έναν ακόμη φόρο αν πρόκειται η κυβέρνηση να τον χρησιμοποιήσει για να αυξήσει τα εκλογικά της οφέλη.