Η προ μερικών μηνών είδηση της καταλήψεως της πόλεως του Τάντμορ από τις δυνάμεις του «Ισλαμικού Κράτους» στη Συρία ήταν κάτι παραπάνω από άλλη μία στρατιωτική επιτυχία των τζιχαντιστών.
Για τους Σύρους αντιφρονούντες η πόλη του Τάντμορ ήταν συνώνυμη με την πλέον κακόφημη φυλακή του καθεστώτος Ασαντ, θέατρο των πλέον φρικτών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για την παγκόσμια κοινή γνώμη, η πόλη είναι κυρίως συνδεδεμένη με τα ερείπια της Παλμύρας. Είτε με το αραμαϊκό-αραβικό όνομα του Τάντμορ είτε με το ελληνορωμαϊκό όνομα της Παλμύρας, η πόλη δέσποσε επί αιώνες στο εμπόριο μεταξύ των ακτών της Μεσογείου, της Περσίας και των Ινδιών αφήνοντας μνημεία μοναδικά έως τις ημέρες μας.
Οι πόλεμοι μεταξύ της Ανατολικής Ρωμαϊκής και της Περσικής Αυτοκρατορίας, η αραβική κατάκτηση και, τέλος, οι επιδρομές των Μογγόλων μετέτρεψαν την άλλοτε ακμάζουσα πολιτεία-κόμβο του Δρόμου του Μεταξιού σε ένα άσημο σκονισμένο χωριό, μέχρι την ανακάλυψή της από τους Ευρωπαίους ιστοριοδίφες ταξιδευτές του 19ου αιώνα. Τα ερείπια της ελληνορωμαϊκής Παλμύρας αλλά και το κάστρο του μεσαιωνικού Τάντμορ σαγήνευσαν παλαιούς και νέους περιηγητές και δικαιολόγησαν την ένταξή τους στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Για τον Ελληνα περιηγητή το ταξίδι στην Παλμύρα σήμαινε και κάτι επιπλέον. Οποιος είχε την τύχη να επισκεφθεί την Παλμύρα, αλλά και τους άλλους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της Συρίας, την Απάμεια, τα Βόστρα, τις ανώνυμες αλλά τόσο ενδιαφέρουσες «πόλεις των νεκρών» στα βόρεια του Χαλεπίου, μπορούσε να πιάσει έστω και για λίγο το νήμα αυτών που περιγράφει με ενάργεια μοναδική ο Καβάφης στα ποιήματά του για τον ελληνισμό της Συρίας. Ψηλαφούσε έναν κόσμο ανατολικό, ελληνικό και ρωμαϊκό συνάμα, οργανικά δεμένο με έναν ορισμό της ελληνικότητος που ήκμασε και χάθηκε στους αιώνες και μας μιλάει μέχρι σήμερα μέσα από τα ερείπια και τις ελληνικές και λατινικές επιγραφές που παραμένουν κατάσπαρτες στις ερήμους και τις πεδιάδες της Συρίας.
Αυτά ακριβώς τα τεκμήρια κινδυνεύουν από την καταστροφική δράση των τζιχαντιστών. Οι εικόνες ισοπεδώσεως των αρχαιολογικών χώρων του Νιμρούντ και της Χάτρα στο βόρειο Ιράκ και η συστηματική λεηλασία μουσείων και αρχαιολογικών θησαυρών άφησαν άναυδη τη διεθνή κοινή γνώμη. Μπορεί οι καταστροφές στην Παλμύρα να παραμένουν μέχρι στιγμής περιορισμένες, καθώς οι τοπικοί ηγέτες των τζιχαντιστών δήλωσαν ότι δεν θεωρούν τα αρχαία ερείπια καταστρεπτέα είδωλα. Οι βανδαλισμοί περιορίστηκαν προς το παρόν στην καταστροφή αγαλμάτων, τα οποία οι υποχωρούσες δυνάμεις του καθεστώτος Ασαντ δεν μπόρεσαν να μεταφέρουν λόγω του μεγάλου βάρους τους. Η χρήση του αρχαίου θεάτρου της πόλεως, ωστόσο, για τη διεξαγωγή εκτελέσεων αιχμαλώτων είναι αποκαρδιωτική. Τίποτε δεν αποκλείει το χειρότερο, ιδίως αν ενταθούν και πάλι οι πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή.
Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας παραμένει περιορισμένη. Οι εκκλήσεις της γενικής διευθύντριας της UNESCO, Ιρίνα Μπόκοβα, για τον σεβασμό από τους αντιμαχομένους της Παλμύρας και των άλλων Μνημείων Παγκοσμίου Κληρονομιάς έχουν πολύ μικρότερη βαρύτητα στο πεδίο της μάχης από μια έστω βόμβα αμερικανικού ή αραβικού αεροσκάφους που δεν έσπευσαν να προστατεύσουν την Παλμύρα, όπως έκαναν προ μηνών με το Κομπάνι.
Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να συνδράμει την ιταλική στην πρόταση της τελευταίας να δημιουργηθεί διεθνής δύναμη του ΟΗΕ με σκοπό την προστασία των Μνημείων Παγκοσμίου Κληρονομιάς.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.