Ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο άκαμπτος, πιο συντηρητικός. Δεν είναι μόνο η υπερβολικά οξεία αντίδραση με συλλαλητήρια και μηνυτήριες αναφορές και αιτήματα για δίωξη, για παραίτηση, οι οργισμένοι διαδηλωτές, οι προπηλακισμοί, ακόμη και οι ξυλοδαρμοί –μια έκρηξη μεγατόνων– με αφορμή την όντως άστοχη (από τη θέση του υπουργού Παιδείας) δήλωση του Νίκου Φίλη περί εθνοκάθαρσης και όχι γενοκτονίας των Ποντίων. Είναι και ότι η δημόσια έκφραση άποψης ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές σκοπιμότητες (ακόμη και αν οι πολιτικοί μας διαφωνούν με κάτι, δεν παίρνουν θέση ή παίρνουν τη διαμετρικά αντίθετη, γιατί δεν εξυπηρετεί κατά την παρούσα πολιτική συγκυρία), μια τακτική άκρως υποκριτική και βαθιά συντηρητική. Είναι η πολιτική ασυνέπεια, οι υποσχέσεις που δεν τηρούνται, τα πολλά λόγια χωρίς ούτε ένα βήμα μπροστά. Η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι το –υπεράνω όλων ημών– απρόσωπο κράτος είναι αρμόδιο για όλα, ότι για όλα απαιτείται η κρατική παρέμβαση, στάση που καταργεί την προσωπική ευθύνη κρατικών λειτουργών και πολιτών. Είναι ότι κάθε κυβέρνηση –ακόμη κι αυτή της αριστεράς– και κάθε υπουργός θεωρούν χρέος τους να «ξηλώσουν» τα πεπραγμένα των προκατόχων τους, με αποτέλεσμα να μην οικοδομείται ποτέ τίποτα θετικό.
Οι πολιτικοί (αλλά και η κοινωνία), αντί με το πέρασμα των χρόνων, τη ραγδαία εξέλιξη των επιστημών και της τεχνολογίας που επηρεάζουν βαθιά τις συντεταγμένες ζωής, να αντιμετωπίζουν την πολυπλοκότητα και τις αντιφάσεις του κόσμου μας με τρόπο πιο διαλλακτικό, εμφανίζονται όλο και πιο αδιάλλακτοι, πιο ρηχοί, πιο οπισθοδρομικοί.
Ο συντηρητικός προτιμά την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, την παθητική διαχείρισή τους και τη στασιμότητα. Μισεί τις αλλαγές γιατί δεν εμπιστεύεται την ελευθερία του πολιτικού, του ειδικού, του στοχαστή, του πολίτη, του ατόμου και την αυτονομία της σκέψης του, αφού υπάρχει ο «κίνδυνος» να παρουσιάσει ένα σχέδιο η εφαρμογή του οποίου θα φέρει μη αναμενόμενα και επομένως μη πλήρως ελεγχόμενα αποτελέσματα. Και ό,τι δεν μπορεί να τεθεί υπό τον δικό του προσωπικό έλεγχο ή τον έλεγχο του κόμματός του, της ομάδας του, είναι ολέθριο και άρα κατεδαφιστέο. Ομως αυτό σταματά την πάλη ανάμεσα σε διαφορετικούς πόλους, που γεννά το νέο, το βέλτιστο. Η μεγαλύτερη απειλή για μια δημοκρατία είναι ο φόβος των μεταρρυθμίσεων, που κατατρύχει και την παρούσα εξουσία και οδηγεί στην ισοπέδωση, το τέλμα, τη σύγχυση, το χάος, τη βαρβαρότητα. Πρόοδος, ανάπτυξη, επιστήμη, τεχνική γεννήθηκαν από την κριτική, που μεταμορφώνει εκ βάθρων τους παλιούς ορθολογισμούς και επιτρέπει τον διαλογισμό πάνω στα πάθη, τα σφάλματα, το χθες, το σήμερα, την καλοσύνη, τον φανατισμό, το μίσος.
Το θέμα είναι, πολιτικός και πολίτης να μπορούν να αποδεχθούν τα όριά τους, την πιθανότητα του λάθους, την άρνηση των απόλυτων αξιών προς όφελος της συνεχούς δυνατότητας διόρθωσης. Να μπορούν να αναθεωρούν διαρκώς, με βάση τα νέα δεδομένα, τις σιδηροπαγείς βεβαιότητες. Να νικούν τον νόμο της σιωπής και τα αδιαπέραστα τεχνάσματα. Μόνον έτσι γίνεται δυνατή η σύζευξη ανάμεσα στις εξελίξεις, τις ανακαλύψεις και την κοινωνία, ανάμεσα στα περιοριστικά πλαίσια και τη γενεσιουργό ελευθερία.
