Η καλή μου φίλη Ευγενία σπουδάζει ψυχολογία στο Παρίσι. Μαθαίνω κάθε τόσο νέα της από τους γονείς της, αγαπημένους φίλους. Τη νύχτα της επίθεσης, γύρω στις δύο το πρωί, διαπίστωσα με τεράστια ανακούφιση ότι είχε προσθέσει το όνομά της στην ομάδα Ελλήνων του Φέισμπουκ που δήλωναν πως ήταν καλά. Νωρίς την επομένη, η μητέρα της με πληροφόρησε ότι το σπίτι της Ευγενίας βρίσκεται ακριβώς απέναντι από μία από τις εστίες των επιθέσεων. Και όχι μόνο αυτό: σκεφτόταν σοβαρά να πάει στη συναυλία, στο Μπατακλάν. Ευτυχώς, αποφάσισε να μην πάει και να μείνει μέσα. Η κούραση της Παρασκευής σε συνδυασμό με το άγχος των μαθημάτων ίσως και να της έσωσαν τη ζωή.
Ισως να την έσωσε και το γεγονός ότι δεν ήταν έξω, στην κοσμοσύχναστη γειτονιά της. Παρίσι, Παρασκευή βράδυ, γύρω στις εννιά και μισή – χαρά Θεού. Οχι όμως και την περασμένη Παρασκευή, 13 Νοεμβρίου. Ευτυχώς, για μία ακόμη φορά, η Ευγενία έμεινε μέσα κι εκείνη την ώρα άκουσε τους κρότους, τους πολυβολισμούς, τον χαμό. Εσβησε τα φώτα και χώθηκε κάτω απ’ το κρεβάτι της. Μέσα στην ταραχή της, σκέφτηκε να τηλεφωνήσει απ’ το κινητό στη μητέρα της και να της πει ότι ήταν καλά, αλλά ότι «κάτι σοβαρό γινόταν στο Παρίσι». Δεν ήξερε ακόμη τι…
Σκέφτομαι την Ευγενία –όπως σκεφτόμουν τους Αμερικανούς και Ελληνες φίλους που με είχαν φιλοξενήσει στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον μία μόλις εβδομάδα πριν από την 11η Σεπτεμβρίου– κάθε φορά που ακούω τις εξοργιστικές υποκρισίες περί θρήνου μονομερούς, για τους Γάλλους μόνον (ή –ακόμα χειρότερα– τους Αμερικανούς) και όχι για τους αμάχους του Ιράκ ή του Λιβάνου ή του Αφγανιστάν. Και, όμως, πολλοί από εμάς (και ο γράφων) πήραμε μέρος σε αντιπολεμικές πορείες και διαδηλώσεις όταν κορυφωνόταν ο πόλεμος στο Ιράκ. Προσωπικά έχω γράψει πολλές φορές για τα αίσχη του αμερικανικού στρατού στο Αμπου Γκράιμπ και το Γκουαντάναμο. Εχω συνομιλήσει με Αμερικανό δικηγόρο που υπερασπιζόταν κρατουμένους στο αμερικανικό στρατόπεδο της Κούβας. Ολοι κάτι έχουμε κάνει, ασήμαντο ή σημαντικό, για τους ανθρώπους του πλανήτη που υποφέρουν.
Οι ώρες είναι δύσκολες για όλους και καλό είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, είναι όμως εξίσου δύσκολο να μην εξοργιστείς όταν σου υψώνουν το δάχτυλο για να σου μάθουν πότε και πώς και για ποιον πρέπει να λυπάσαι, να συμπονάς, να βοηθάς. Οσο κι αν η Ελλάδα πατάει με το ένα πόδι στην Ανατολή, ένα βαθύ, ένα μεγάλο κομμάτι μας είναι συνδεδεμένο με τη Δύση – πρέπει να αυτομαστιγωθούμε και γι’ αυτό τώρα; Με αυτό τον τρόπο ζωής, με αυτές τις αξίες και αρχές, με αυτή την ελευθερία, με αυτούς τους ανθρώπους έχουμε συνδεθεί. Τα ίδια πράγματα κάνουμε Παρασκευή βράδυ στις ελεύθερες πόλεις μας. Και αυτό θα υπερασπιστούμε.
Αλλά τούτο είναι το λιγότερο, η προσωπική, συναισθηματική εμπλοκή του καθενός. Το ουσιαστικότερο είναι αυτός ο βαρύς συμβολισμός των χτυπημάτων: αν το 2001 χτύπησαν στην καρδιά του καπιταλισμού, στο προπύργιο του δυτικού καταναλωτισμού, της παραγωγής, της οικονομίας, με το χτύπημα στο Παρίσι (διπλό, αν προσθέσουμε και το «Σαρλί Εμπντό»), μοιάζει να θέλουν να εξοντώσουν, να εκμηδενίσουν το αξιακό, ανθρωπιστικό αυτό σύστημα που γέννησε η νεότερη Ευρώπη και που έφτασε ώς την πέρα άκρη του Ατλαντικού.
Θα συνεχίσουμε να βοηθάμε τους κατατρεγμένους πρόσφυγες που δεν φταίνε σε τίποτα, αυτό θέλουμε και αυτό πρέπει να πράξουμε. Και οι τζιχαντιστές θα ηττηθούν. Δεν είναι ευχολόγιο: αν δούμε το ιστορικό παράδειγμα, όποιος μάχεται για να πεθάνει και όχι για να ζήσει, στο τέλος γνωρίζει τη συντριβή. Μέχρι να γίνει αυτό όμως, φαίνεται πως θα απλωθεί άφθονος τρόμος και θα χυθεί πολύ αίμα. Πρόκειται όντως περί ενός νέου είδους πολέμου, διαχυμένου παντού σαν επιθετικό καρκίνωμα.