Οι πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις της Παρασκευής 13ης Νοεμβρίου ανέδειξαν με τον πλέον οδυνηρό τρόπο την αποτυχία της δυτικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και την ανικανότητά της να διαγνώσει την τροπή που έλαβαν οι εξεγέρσεις που αρχικά είχαν ονομασθεί «Αραβική Ανοιξη». Υπό την επήρεια υπεραισιοδόξων –και εντέλει ανεδαφικών– εκτιμήσεων για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, οι εξεγέρσεις θεωρήθηκαν μονοσήμαντα θετικές και στάδιο εκδημοκρατισμού των χωρών της περιοχής. Ωστόσο, με την εξαίρεση της Τυνησίας, η πορεία των γεγονότων διέψευσε αυτές τις εκτιμήσεις. Ο παραγκωνισμός μέχρι εξαφανίσεως των κοσμικών και δημοκρατικών αντικαθεστωτικών δυνάμεων και η βαθμιαία ανάδειξη των τζιχαντιστών του ISIS και του «Μετώπου Νούσρα» στις δύο κυρίαρχες αντικαθεστωτικές δυνάμεις στον συριακό εμφύλιο έδωσαν μία μοναδική ευκαιρία στη διεθνή τρομοκρατία. Το ίδιο και η εισβολή των τζιχαντιστών στο Ιράκ, η ισχυρή παρουσία τους στη Λιβύη αλλά και στην Υεμένη.
Το ISIS ή «Ντάες», εδώ και μερικά χρόνια, είναι κάτι περισσότερο από μια τρομοκρατική οργάνωση. Με την ανοχή γειτονικών κρατών, αλλά και της Δύσεως, κατέχει μεγάλες εκτάσεις της Συρίας και του Ιράκ, οι οποίες χρησιμεύουν και ως κέντρα στρατολογήσεως και εκπαιδεύσεως τρομοκρατών. Λεηλατεί τους φυσικούς πόρους των κατεχόμενων περιοχών επιδιδόμενο σε επικερδές λαθρεμπόριο πετρελαίου και έχει επιβάλει ένα καθεστώς, ο σκοταδισμός του οποίου δύσκολα θα μπορούσε να βρεθεί και στον Μεσαίωνα. Ο εξανδραποδισμός χριστιανών και γεζίντι της Συρίας και του Ιράκ, η συστηματική καταστροφή αρχαιολογικών θησαυρών-μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς, η τελετουργική περιφρόνηση των στοιχειωδών ανθρωπίνων αξιών ως εργαλείο τρομοκρατήσεως των αντιπάλων και προσελκύσεως προσδίδουν μια ιδιαίτερη απαξία στην ταυτότητα του «Ισλαμικού Κράτους».
Αυτή, ωστόσο, δεν φάνηκε να ανησυχεί ιδιαιτέρως τη Δύση. Παγιδευμένη στην αρχική ανάλυση των αραβικών εξεγέρσεων ως «δίκαιη αντίδραση εναντίον αυταρχικών αιμοσταγών καθεστώτων», η Δύση επέμενε να μη διακρίνει τον βαθμιαίο μετασχηματισμό του χαρακτήρος των εξεγέρσεων. Ούτε η προσέλευση χιλιάδων μουσουλμάνων εθελοντών από τη Γαλλία, το Βέλγιο και άλλες δυτικές χώρες στις υπό την κατοχή του ISIS περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, ούτε και οι απειλές για τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δύση άλλαξαν κάτι. Ακόμη και η κατάληψη της Μοσούλης, της τρίτης μεγαλύτερης πόλεως του Ιράκ, αντιμετωπίσθηκε σχεδόν στωικώς. Οι δυτικές δυνάμεις παρακολουθούσαν απαθείς τη λεηλασία των τραπεζών του Ιράκ, τον συστηματικό εξοπλισμό των τζιχαντιστών από κράτη και πλούσιους ιδιώτες των χωρών της Μέσης Ανατολής. Η τήρηση ίσων αποστάσεων μεταξύ του καθεστώτος Ασαντ και των τζιχαντιστών ανεδείχθη βασικό κριτήριο της δυτικής πολιτικής στη Συρία. Το ότι το, επίσης, αιμοσταγές καθεστώς Ασαντ δεν αποτελούσε, ούτε αποτελεί, απειλή για την ασφάλεια των δυτικών κρατών δεν απασχόλησε ποτέ κανέναν, ενώ η στρατηγική σύμπλευσή του με τη Ρωσία αποτελούσε πρόσθετο λόγο ανησυχίας.
Μπορεί ο πρόεδρος Ομπάμα να θέλησε να μείνει στην ιστορία ως ο πρόεδρος που απέμπλεξε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Μέση Ανατολή. Η αμέλεια, ωστόσο, με την οποία χειρίσθηκαν οι ΗΠΑ –και μαζί τους τα υπόλοιπα δυτικά κράτη– το θέμα του συριακού εμφυλίου κινδυνεύει να κηλιδώσει την υστεροφημία του, αλλά και να εξαναγκάσει τη διεθνή κοινότητα σε μια νέα διεθνή επέμβαση. Τα τραγικά γεγονότα των Παρισίων υπογραμμίζουν την ανάγκη αναθεωρήσεως των δυτικών τακτικών και στρατηγικών προτεραιοτήτων στη Μέση Ανατολή. Πέραν του απεχθούς χαρακτήρος του καθεστώτος τους, η παρουσία των τζιχαντιστών σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη και Υεμένη αποτελεί μείζονα απειλή για τη δυτική ασφάλεια και πρέπει να αντιμετωπισθεί αναλόγως.
*Ερευνητής και επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ