Πριν από έξι μήνες, μέλη της ελληνικής κυβέρνησης είχαν υπαινιχθεί την αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν «για πολύ μικρό διάστημα», «ίσα να φύγουν οι ξένοι» προς άλλα ευρωπαϊκά κράτη (από τη στιγμή που ο πολίτης τρίτης χώρας λάβει σφραγίδα –κάτι που δεν επιτρέπεται– από χώρα Σένγκεν, κυκλοφορούσε ελεύθερα μέσα στη ζώνη) ώστε να ασκούσαν πίεση στους εταίρους μας για το Δουβλίνο ΙΙ (επιστροφή των μεταναστών στην πρώτη χώρα εισόδου – από τον Αύγουστο έχει ανασταλεί).
Σήμερα είναι οι Γάλλοι που πρότειναν και πέτυχαν το «σπάσιμο» της συνθήκης, όμως υπό την έννοια την επαναφοράς των αυστηρών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. ακόμη και για πολίτες των χωρών Σένγκεν που απολάμβαναν την ελεύθερη ενδοευρωπαϊκή μετακίνηση. Βεβαίως, με αφορμή τις επιθέσεις στο Παρίσι, το «ελεύθερο» πήγαιν’ έλα του «εγκεφάλου» τους μεταξύ Ευρώπης-Συρίας, τη μαζική είσοδο κυρίως μουσουλμανικών πληθυσμών στη ζώνη Σένγκεν…
Και στο παρελθόν έχει επιχειρηθεί «αναστολή» της συνθήκης. Ο Μπερλουσκόνι, παλιότερα, προκειμένου να απαλλαχθεί από τους μετανάστες της Λαμπεντούζα, τους είχε χορηγήσει προσωρινή άδεια παραμονής – και ελευθερία μετακίνησης εντός της ζώνης. Επειδή όλοι ήθελαν να μεταβούν στη Γαλλία, ο Σαρκοζί είχε επαναφέρει προσωρινά τους ελέγχους στα σύνορα με την Ιταλία, εγκλωβίζοντάς τους στη γείτονα. Οπως άλλωστε είχε πράξει και ο ίδιος ο Μπερλουσκόνι για να εμποδίσει την είσοδο διαδηλωτών κατά του G8 στη Γένοβα και τη Λ’ Ακουιλα. Με αντίστοιχες αφορμές και η Δανία είχε επαναφέρει για λίγο τους τελωνειακούς ελέγχους στα σύνορά της.
Ομως τα πράγματα σήμερα είναι πιο σοβαρά, καθώς η αναθεώρηση της συνθήκης εκτιμάται ότι δεν θα σταματήσει στα «ευφυή σύνορα» (αυστηρό έλεγχο και ταυτοποίηση ταξιδιωτών με τη λήψη βιομετρικών στοιχείων). Στο τραπέζι του διαλόγου έπεσε η πρόταση (από τους Ολλανδούς) για μια μίνι Σένγκεν εντός της περιοχής Σένγκεν, δηλαδή τη συρρίκνωση της ζώνης σε έναν σκληρό πυρήνα βορειοευρωπαϊκών χωρών (Αυστρία, Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) ώστε οι μετανάστες να διέρχονται από κέντρα εκτός αυτής. Επίσης τα «κατ’ εξαίρεση» κλεισίματα συνόρων εντός της ζώνης (αυτή τη στιγμή, μεταξύ Γαλλίας-Βελγίου, Γαλλίας-Λουξεμβούργου, Γερμανίας-Αυστρίας και Δανίας-Σουηδίας) μπορούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα για τη σταδιακή εγκατάλειψή της. Ολα τα παραπάνω ακυρώνουν το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της υπερεθνικής ενωμένης Ευρώπης, εκείνο της ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών εντός των κρατών της ζώνης, λυγίζουν τη συνθήκη-πυλώνα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, που σωρεύει σειρά προβλημάτων: τρομοκρατία, μεταναστευτικό (η επαμφοτερίζουσα αντιμετώπιση του οποίου εγείρει ανταγωνισμούς και μισαλλoδοξίες, σπέρνει τη σύγχυση, μειώνει την ανοχή, δοκιμάζει τη μικρή ευρωπαϊκή συνοχή), κρίση χρέους, ευρώ, Ουκρανία, Συρία… Ολα αυτά μαζί όχι μόνο διαρρηγνύουν τα νήματα μιας αληθινής ευρωπαϊκής σύγκλισης, ξεθωριάζουν την προοπτική ενός νέου συμβολαίου μέσα στο ευρωπαϊκό μωσαϊκό, το όραμα μιας «διαρκούς ειρήνης», αλλά και αποκαλύπτουν πόσο οι μονομερείς ιδιοτελείς πολιτικές, τα αντιφατικά πολυπλόκαμα συμφέροντα, ο καλπάζων φανατισμός, η απουσία ενός ευρύτερου συνεκτικού σχεδίου για το μέλλον της ανθρωπότητας έχουν μετατρέψει τον κόσμο μας, ξανά,σε ένα φλεγόμενο κουβάρι.