Σε 18 ημέρες οι Βρετανοί θα αποφασίσουν αν θέλουν να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση με το ειδικό καθεστώς που έχουν ήδη εξασφαλίσει, ή αν θέλουν να επιστρέψουν στο «ένδοξο» παρελθόν τους, τότε που τα στενά της Μάγχης τούς εξασφάλιζαν την ιδιότυπη σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, που οι ίδιοι ήθελαν για τον εαυτό τους. Να διατηρούν, δηλαδή, το δικαίωμα να κρατούν αποστάσεις και να παρεμβαίνουν στις ευρωπαϊκές εξελίξεις όταν θεωρούσαν ότι η ανατροπή των ισορροπιών στη Γηραιά Ηπειρο απειλούσε τα δικά τους συμφέροντα. Με την επισήμανση, βέβαια, ότι τότε ο ήλιος δεν έδυε ποτέ στην αυτοκρατορία της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ τώρα οι σημερινές διαστάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις, τις ανακατατάξεις και την πραγματικότητα στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν αφαιρέσει πάρα πολλές από τις δυνατότητες επιρροής και παρεμβάσεων που είχε το Λονδίνο όταν διαμόρφωνε και έγραφε την Ιστορία του κόσμου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επικρατεί μεγάλη ανησυχία στα κέντρα αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενόψει του δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου στη Βρετανία. Ανήσυχη είναι και η Ουάσιγκτον, κρίνοντας από την προτροπή του προέδρου Ομπάμα να παραμείνει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά πιο ανήσυχος από όλους εμφανίζεται ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος όμως έχει μεγάλη ευθύνη γιατί οδήγησε τα πράγματα σε δημοψήφισμα και σήμερα τρέμει μήπως, τελικά, επικρατήσει η άποψη του «Brexit». Οι δημοσκοπήσεις δικαιολογούν τη μεγάλη ανησυχία, καθώς το «ναι» και το «όχι» βρίσκονται πολύ κοντά, μέσα στα όρια του στατιστικού λάθους. Ο λαϊκισμός δεν αποτελεί αποκλειστικό φαινόμενο της Ελλάδας, κερδίζει έδαφος σε ολόκληρη την Ευρώπη, και ειδικά στο Ηνωμένο Βασίλειο ενισχύεται από τα μεγαλεία του παρελθόντος και τις ιδιαιτερότητες που ξεχωρίζουν τη συγκεκριμένη χώρα από τις υπόλοιπες.
Αγνωστο πόσοι από τους Βρετανούς πολίτες αντιμετωπίζουν με πολιτικούς όρους το δημοψήφισμα. Το όραμα του Τσώρτσιλ περί ενός άξονα αγγλόφωνων κρατών που ενωμένα εγγυώνται την ελευθερία στον κόσμο ίσως αποδειχθεί ξεπερασμένο, αν βασίζονται στην ιδιαίτερη σχέση τους με τις ΗΠΑ για να υποκαταστήσει τις Βρυξέλλες, επειδή οι κοινοτικές αποφάσεις τους απειλούν την κυριαρχία τους. Δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι η ιδιαίτερη σχέση ΗΠΑ – Βρετανίας θα διατηρηθεί στον ίδιο βαθμό, ύστερα από έξοδο της τελευταίας από την Ευρώπη. Η Ουάσιγκτον είναι αναγκασμένη να διατηρεί εξίσου θερμές σχέσεις με τον γαλλογερμανικό άξονα, που πιθανότατα θα επιδιώξει ακόμα μεγαλύτερη ώσμωση σε επίπεδα αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής και εσωτερικής ασφάλειας. Τέλος δεν αποκλείεται να αναθερμανθούν οι τάσεις ανεξαρτητοποίησης στη Σκωτία, όπου κυριαρχεί η επιθυμία παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Από την άλλη πλευρά, η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση ίσως δημιουργήσει πολύ μεγάλα προβλήματα στην Ε.Ε. Υπάρχουν φόβοι ότι θα ενισχύσει τις εθνικιστικές τάσεις που παρατηρούνται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τον αντιευρωπαϊσμό και τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Πρόσφατη δημοσκόπηση σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι το 45% των πολιτών θέλει τη διεξαγωγή ανάλογων δημοψηφισμάτων, και το ένα τρίτο από αυτούς δηλώνει ότι θέλει να φύγει από την Ενωμένη Ευρώπη. Με λίγα λόγια, τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι θέλουν να μείνει το Ηνωμένο Βασίλειο, φοβούνται «το άγνωστο» που μπορεί να προκύψει από ενδεχόμενη έξοδό του, αλλά είναι επίσης άγνωστο πώς θα συμπεριφερθούν αν γίνει το Brexit.
Μεγάλο θέμα είναι και οι οικονομικές επιπτώσεις, αν οι Αγγλοι αποφασίσουν να πορευτούν μόνοι τους. Ολοι σχεδόν οι αναλυτές και παράγοντες προβλέπουν ότι οι επιπτώσεις θα είναι αρνητικές για την οικονομία της Βρετανίας. Το Σίτι θα κινδυνεύσει να χάσει την προνομιακή του λειτουργία, εταιρείες θα μετεγκατασταθούν σε ευρωπαϊκές χώρες για να μη χάσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Βρετανία έχει ήδη υποβαθμίσει την παραγωγική οικονομία για χάρη της χρηματοπιστωτικής οικονομίας και των αντίστοιχων υπηρεσιών, και θα χρειαστεί χρόνο για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, αφού θα γίνουν και πολλές διαπραγματεύσεις με τους πρώην εταίρους της, και θα χαθούν πολλές θέσεις εργασίας. Εκτιμάται ότι σοκ θα υποστεί και η Ευρώπη, αλλά βραχυπρόθεσμο και πιο επιφανειακό, οπότε θα συνέλθει έως το τέλος του 2017. Εκτός αν η έξοδος της Βρετανίας αποδειχθεί η αρχή του ξηλώματος του πουλόβερ. Οποιο και να είναι το αποτέλεσμα, πάντως, θα αποδειχθεί σταθμός για την Ευρώπη.