Το Brexit και η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία ανέδειξαν ένα βασικό, ενδεχομένως μόνιμο πλέον, χαρακτηριστικό στο εσωτερικό του ευρωατλαντικού συστήματος: τη διχοτόμηση ανάμεσα σε δύο αντιλήψεις. Στο εσωτερικό της Ε.Ε. και ιδιαίτερα στην παλαιά φρουρά εξακολουθεί να υφίσταται μια εκδοχή της αντίληψης περί ιδανικής «ολοκλήρωσης» του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, παρά τα προβλήματα που έχουν αναδυθεί. Τα νεότερα κράτη-μέλη, ιδιαίτερα εκείνα της Ανατολικής Ευρώπης, δεν επιθυμούν καμία συζήτηση για περαιτέρω πολιτική ή νομισματική ενοποίηση, τάσσονται υπέρ της διατήρησης της απόλυτης αυτονομίας του έθνους-κράτους στον πυρήνα της κυριαρχίας του, την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Παράλληλα, στην παλαιά φρουρά υπάρχει μια εντεινόμενη αύξηση των ανισοτήτων τόσο μεταξύ Βορρά και Νότου όσο και μια άνευ προηγουμένου άνοδος του ευρωσκεπτικισμού.
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία, η διχοτόμηση ανάμεσα στα κράτη-μέλη είναι λιγότερο εμφανής, ωστόσο υπαρκτή. Παρά τη δημόσια ρητορική τους, το Βερολίνο, το Παρίσι και η Ρώμη θα επιθυμούσαν μια σταδιακή αποκλιμάκωση της έντασης στις σχέσεις τους με τη Ρωσία. Στον αντίποδα, η Πολωνία και οι βαλτικές χώρες, για ποικίλους και βαθύτατα ιστορικούς λόγους, δεν εμπιστεύονται καθόλου τη Μόσχα και τον Βλαντιμίρ Πούτιν και γι’ αυτό ζήτησαν (και έλαβαν) την παρουσία πολυεθνικής δύναμης στο έδαφός τους. Οπως προκύπτει απ’ όλα όσα έχουν συμβεί σε επίπεδο ΝΑΤΟ τους τελευταίους μήνες, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την πολιτική των Ανατολικών, κάτι που –εμμέσως πλην σαφώς– ασκεί πιέσεις πάνω στην «παλαιά φρουρά» του ΝΑΤΟ, κυρίως δε στο Βερολίνο. Την ίδια στιγμή, στο Αιγαίο υφίσταται μια πραγματική στρατιωτική-αστυνομική «κοσμογονία», καθώς για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα νερά του αρχιπελάγους φιλοξενούν τα πολεμικά σκάφη τόσων πολλών ξένων χωρών, στο πλαίσιο της επιχείρησης του Frontex αλλά και του ΝΑΤΟ. Είναι, επομένως, απολύτως σαφές ότι για τους ισχυρούς συμμάχους σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, το πρωτεύον πρόβλημα ασφάλειας για το ευρωατλαντικό σύστημα εντοπίζεται στη Λεκάνη της Μεσογείου, είτε με τη μορφή της μαζικής μετανάστευσης είτε με την απειλή του ακραίου τζιχαντισμού. Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι πρόβλημα, ωστόσο έχει όνομα και διεύθυνση. Αντιθέτως, το μεταναστευτικό ως φαινόμενο και η τρομοκρατία συνιστούν ασύμμετρες απειλές για την Ευρώπη. Σε αυτό το εξόχως προβληματικό περιβάλλον η Ελλάδα βρίσκεται ξανά σε ένα σταυροδρόμι με πολλές κατευθύνσεις. Καμία απάντηση δεν είναι συνολική, καμία εύκολη. Οικονομικά η Ελλάδα είναι προσδεδεμένη με την «παλαιά φρουρά» μέσω του μνημονίου. Κοινωνικά και πολιτικά αρχίζει να μοιάζει σε αρκετά με τα –μέχρι πρότινος πέραν του «σιδερένιου παραπετάσματος»– κράτη των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Γεωπολιτικά η χώρα έχει ορατή θέση και ζωτικά συμφέροντα σε εκείνη την περιοχή που οι παλαιότεροι αποκαλούσαν Εγγύς Ανατολή. Αυτή η πραγματικότητα από μόνη της μάλλον αγωνία, παρά σιγουριά πρέπει να προκαλεί στους εκάστοτε κυβερνώντες, περιλαμβανομένων των σημερινών. Οι πολύπλευρες διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας συνιστούν ένα μείγμα ιστορικών συγκυριών που είχαν ευτυχή κατάληξη. Τίποτε δεν προμηνύει ότι το «happy ending» θα συνεχιστεί απλά και μόνο λόγω γεωγραφίας…