Είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί ένα ακόμη πυροτέχνημα η πρωτοβουλία του Αλ. Τσίπρα για τη σύγκληση συνόδου των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου. Εντάσσεται αναμφίβολα στο πλαίσιο της επικοινωνιακής πολιτικής που ασκούν τόσο επιμελώς ο ίδιος και το επιτελείο του και είναι σαφές ότι τελευταία ο πρωθυπουργός προσπαθεί να εμφανισθεί –μεταξύ άλλων– ως παράγων με οντότητα στη διεθνή σκηνή. Δεν είναι τυχαίο ότι ταυτόχρονα με την ολιγόωρη σύνοδο στην Αθήνα, στη Ρόδο ξεκίνησαν σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών οι εργασίες της συνόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα στη Μεσόγειο, ενώ στις 3-4 Νοεμβρίου θα διεξαχθεί στην Αθήνα η Ευρωαραβική Σύνοδος.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Αλ. Τσίπρας ακολουθεί τα αχνάρια του Ανδρέα Παπανδρέου (τον οποίον προσπαθεί να μιμηθεί με κάθε ευκαιρία), που επίσης ήθελε να παίζει διεθνή ρόλο. Αλλες φυσικά οι εποχές και εντελώς διαφορετικά τα πρόσωπα, υπάρχουν όμως και ομοιότητες στις καταστάσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Το θέμα όμως της συνόδου των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου έχει προεκτάσεις που φθάνουν στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κυρίως την οικονομική πολιτική της. Και η οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει διαστάσεις που ξεπερνούν τις δυνατότητες του Ελληνα πρωθυπουργού, όσο και αν θέλει να βρίσκεται στην πρωτοπορία ενδεχόμενων εξελίξεων.
Η αλήθεια είναι ότι η λεγόμενη πολιτική της λιτότητας που κατά πολλούς πρεσβεύει και έχει επιβάλει η Γερμανία, αμφισβητείται. Είναι αρκετοί εκείνοι που ανίχνευσαν τάσεις για αλλαγή στην πρόσφατη σύνοδο του G20 στο Πεκίνο και είναι γνωστό ότι οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου πιέζουν προς αυτή την κατεύθυνση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ανωστο ποια θα είναι η εξέλιξη, αλλά η σύνοδος της Αθήνας δεν πέρασε απαρατήρητη στις πρωτεύουσες του Ευρωπαϊκού Βορρά, και σωστά. Αποκλείεται οι Ολάντ και Ρέντσι να ήλθαν στην Αθήνα με αποκλειστικό σκοπό να στηρίξουν τον Αλέξη Τσίπρα. Σίγουρα ήθελαν να στείλουν και ένα μήνυμα προς κατευθύνσεις εντός της Ευρώπης, ειδικά στο Βερολίνο. Αλλωστε, οι πληροφορίες από τις Βρυξέλλες θέλουν και τον Γιούνκερ οπαδό της άποψης ότι ήλθε ο καιρός να χαλαρώσει το Σύμφωνο Σταθερότητας, που επιβάλλει να μην ξεπερνά το έλλειμμα των χωρών-μελών το 3%, είτε να μην υπολογίζονται οι δαπάνες σε τομείς όπως η παιδεία, οι δημόσιες επενδύσεις, ακόμη και η άμυνα.
Αν η λεγόμενη πολιτική της λιτότητας, που οι εκφραστές της την ονομάζουν πολιτική σταθερότητας, αλλάξει σε πολιτική ανάπτυξης, όπως την αποκαλούν οι θιασώτες της από την άλλη πλευρά, θα ανακουφιστούν οι χώρες και οι κυβερνήσεις του Ευρωπαϊκού Νότου.
Δεν θα είναι εύκολη μία τέτοια στροφή και αν τελικά γίνει σταδιακά, θα τεθούν προϋποθέσεις και δικλίδες ασφαλείας. Ο φόβος του Βερολίνου και των άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού Βορρά είναι ότι οι χώρες του Νότου θα επιδοθούν σε ασύδοτες πρακτικές που θα ανεβάζουν το χρέος τους και θα υπονομεύουν τη σταθερότητα του ευρώ. Επιπλέον, η χαλάρωση θα απομακρύνει τον στόχο της πολιτικής ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αν πλέον υφίσταται στην πραγματικότητα. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι η αμφισβήτηση της Ενωμένης Ευρώπης στον Νότο διαφέρει από την αμφισβήτηση στον Βορρά. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις στον Νότο απαιτούν περισσότερη βοήθεια από τις πλουσιότερες χώρες, ενώ οι αντίστοιχες του Βορρά ζητούν ακριβώς το αντίθετο.
Στο επίκεντρο όλων των εξελίξεων, εκείνων που ήδη συντελούνται και των άλλων που πιθανολογούνται, βρίσκεται η Γερμανία. Η Γερμανία με τη μεγαλύτερη και πιο δυνατή οικονομία, η Γερμανία με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη, η Γερμανία που, έως τώρα τουλάχιστον, εθεωρείτο η πιο φιλοευρωπαϊκή χώρα. Για λόγους οικονομικούς, καθώς ωφελείται τα μέγιστα από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ευρώ και για λόγους πολιτικούς, γιατί μία ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα αναβιώσει φόβους του παρελθόντος. Σύμφωνα με εκτιμήσεις λοιπόν, αυτή η Γερμανία μπορεί να απομονωθεί επιμένοντας στην πολιτική της λιτότητας και του ισχυρού ευρώ. Ισως όμως να μην είναι ακριβώς έτσι.
Πιο ισχυρό ενδεχόμενο είναι να διχαστεί ακόμη περισσότερο η Ευρώπη μεταξύ Βορρά και Νότου, όπως διαμορφώνονται σήμερα τα πολιτικά πράγματα σε διάφορες χώρες, με τρίτο άξονα την προσέγγιση των ακροδεξιών εθνικιστικών κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, ενώ έπεται και η Αυστρία.