Εφόσον διαβάζετε την εφημερίδα πρωί της Κυριακής του Πάσχα –όπως πρέπει να κάνετε, έστω και αν την αγοράσατε το Μ. Σάββατο–, σήμερα είναι η μέρα του προβάτου. (Στον τίτλο, έχω επιλέξει σκοπίμως το θηλυκό γένος, για να διαψεύσω κάτι επιπόλαιους που με λένε σεξιστή…) Κράτησα, λοιπόν, για τη μέρα ένα θέμα από τον κόσμο της καλλιτεχνικής δημιουργίας που αφορά τον φίλο μας –τον νοστιμότατο φίλο μας– το πρόβατο.
Η είδηση με λίγες λέξεις: ο καλλιτέχνης Αμπουμπακάρ Φοφανά από το Μάλι, χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή, οικολογική μέθοδο, βάφει γαλάζια ή, καλύτερα, λουλακί (indigo, για να ξεμπερδεύουμε) κάτι πρόβατα της Γεωπονικής Σχολής. Ολο αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο της documenta 14, που σκύβει με συγκατάβαση πάνω από το πρόβλημά μας εδώ στην Αθήνα, υπό τον τίτλο «Μαθαίνοντας από την Αθήνα».
Στους New York Times διαβάζω για τον Αμπουμπακάρ και αντιλαμβάνομαι ότι, εκεί έξω, ο «χώρος» των εικαστικών τεχνών τον παίρνει στα σοβαρά. Ετών 46, με βάση του το Παρίσι και το Μάλι, ο Αμπουμπακάρ χρησιμοποιεί την αρχαία, παραδοσιακή τεχνολογία βαφής, με το χρώμα που παράγεται από τα φύλλα του φυτού ίντιγκο. Αυτό κάνει βασικά· και περιοδεύει τον κόσμο, όπως λέει στην εφημερίδα, ως πρεσβευτής του ίντιγκο, για να διαδώσει «το μήνυμα της προστασίας του περιβάλλοντος». Απλοϊκό το μήνυμα της επιστροφής στο προβιομηχανικό παρελθόν, αλλά έτσι το νιώθει ο άνθρωπος – καλλιτέχνης είναι, εκφράζεται, ας τον αφήσουμε!
Εξηγεί στους ΝΥΤ πώς παράγει τα απαραίτητα βακτήρια για τη ζύμωση των φύλλων και πόσο χαίρεται να τα βλέπει υγιή. «Πρέπει να τα παρακολουθείς κάθε μέρα και να τους δίνεις ό,τι χρειάζονται για να ζήσουν μέχρι 14 μήνες». (Μετά πεθαίνουν από φυσικό θάνατο; Τους κάνει ευθανασία; Δεν εξηγείται σαφώς…) «Δουλεύοντας με ζωντανούς οργανισμούς», συνεχίζει, «πρέπει να σέβεσαι τη ζωή. Τα ταΐζω με πόριτζ βρώμης, μέλι ή τριμμένους χουρμάδες. Οταν κουράζονται, τα αφήνεις να ξεκουραστούν και ανανεώνονται». Ζωή χαρισάμενη τα βακτήρια, θα έλεγα – αν δεν με απασχολούσε το ερώτημα, αν τα βακτήρια, πλάσματα ελεύθερα από τη φύση τους, προσφέρουν αυτοβούλως την εργασία τους. Δεν το λέω για αστείο, αλλά εμπνεόμενος από τον δημοσιογράφο των ΝΥΤ, ο οποίος κλείνει τη συνέντευξη με την ερώτηση αν το κασμίρι που χρησιμοποιεί ο Αμπουμπακάρ για τα μάλλινα σχέδιά του είναι από «ευτυχισμένες κατσίκες» (happy goats – μα πώς το ξέρουν, τους μιλάνε;). Ο καλλιτέχνης απαντά με τον δέοντα για το διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα σεβασμό προς τη ζωή: «Δεν ξέρω την προέλευση του μαλλιού. Ελπίζω όμως να είναι ευτυχισμένες». Παρομοίως, αλλά σε τελευταία ανάλυση ποιος νοιάζεται; (Μεταξύ μας, Αμπουμπακάρ, καλύτερα να μην ξέρεις…)
Και τώρα, στην Αθήνα και την documenta, ο Αμπουμπακάρ βάφει τα πρόβατα στη Γεωπονική και εξαγριώνει την πρόεδρο της «Πλεύσης Ελευθερίας», που τον καταγγέλλει (παρότι ο Αμπουμπακάρ είναι μαύρος και θεωρείται εξαρχής αθώος…) ότι είναι όργανο του νεοναζιστικού επεκτατισμού εις βάρος της Ελλάδας και ότι γελοιοποιεί «το γαλάζιο της πατρίδας μας». Εχει ενδιαφέρον εδώ να συγκρίνουμε τη σχεδόν ανύπαρκτη διαφορά ευαισθησιών: η Χ.Α. έστηνε φασαρίες για την υπεράσπιση του Εσταυρωμένου και της φουστανέλας, ενώ η «Πλεύση» θυμώνει για την ανάξια μεταχείριση του εθνικού γαλάζιου. Πόσοι άγγελοι χορεύουν ντίσκο στο κεφάλι μιας καρφίτσας;
Στη χώρα όπου υπάρχουν τα πράσινα άλογα και η φαιδρά πορτοκαλέα, δεν είναι απαραίτητο να ερμηνεύει κανείς τα γαλανόλευκα πρόβατα μόνο ως εθνικόφρονα. Οταν οι άλλοι γράφουν «ΑΕΚ» με κίτρινη, χημικής προέλευσης, μπογιά σε ένα φουκαρά μαύρο σκύλο, το γαλανόλευκο πρόβατο, εκτός από οικολογικό, είναι και ένα σύμβολο εθνικής ενότητας, σαν τη φανέλα της Εθνικής Ελλάδος. Μα πάνω από όλα τα άλλα, το γαλανόλευκο πρόβατο είναι ένα σύμβολο ανυποχώρητης αντίστασης στη σούβλα, αντίστασης που φτάνει ώς την υπέρτατη θυσία!