Μία από τις ιστορίες που είχα ακούσει για το πόσο καλός λειτουργός της Ιατρικής είναι ο Στρατής Παττακός δεν ήταν για τις μαεστρικές ικανότητές του στο χειρουργείο και τις χιλιάδες επιτυχημένες επεμβάσεις καρδιάς στο ενεργητικό του. Αφορούσε τον αγαπημένο θείο ενός συναδέλφου. Στην ανάρρωση των πρώτων ημερών μετά το νυστέρι, ο ασθενής δυστροπούσε με το φαγητό. Eτσι πήγαινε ο ίδιος ο γιατρός και τον τάιζε με ένα κουταλάκι στο στόμα, για να είναι σίγουρος ότι θα ανακτήσει τις δυνάμεις του.
«Eνας τρόπος υπάρχει για να κάνεις καλά αυτή τη δουλειά που διάλεξα», μου είπε ο καρδιοχειρουργός όταν του μετέφερα το περιστατικό: «Να φέρεσαι στον άρρωστο σαν να είναι ο αγαπημένος σου, μονάκριβος αδελφός. Να αποφασίζεις τι είναι καλό για την υγεία του με αυτό το κριτήριο, του δικού σου ανθρώπου, έστω κι αν τον έχεις δει μία φορά στη ζωή σου».
Σκεφτόμουν ότι αυτή η ζεστασιά που τον διακατέχει σχετίζεται με την καταγωγή και την ανατροφή του. Από αγροτική οικογένεια που καταπιάστηκε και με την παραγωγή σαπουνιού, γεννήθηκε στον Πολιχνίτο Λέσβου το 1951 και μεγάλωσε μέσα στην ομορφιά της φύσης και στον μόχθο των συντοπιτών του, σε έναν τόπο ευλογημένο που είχε όλα τα καλά της γης και της θάλασσας.
«Ξέρω ότι πάντα ήθελα να γίνω γιατρός, αλλά έγινε και κάτι εντελώς συμπτωματικό. Στα γενέθλιά μου των 16 ετών ήρθε ο πατέρας και μου είπε: “Eμαθες τα σπουδαία νέα; Eνας γιατρός κατάφερε και πήρε την καρδιά ενός ανθρώπου και την έβαλε σε έναν άλλον και όλα πήγαν καλά!”. Το πήρα σαν συμβολικό μήνυμα και μια και ήμουν άριστος μαθητής πέρασα στην Ιατρική Αθηνών με όνειρο να γίνω καρδιοχειρουργός».
Η συνεπωνυμία
Κάνοντας την αριθμητική διαπιστώνει κανείς ότι ο νεαρός Στρατής Παττακός ήρθε στην πρωτεύουσα τα πρώτα χρόνια της χούντας ως συνεπώνυμος με έναν πρωτεργάτη του πραξικοπήματος: «Δεν είχαμε καμία συγγενική σχέση με τον “περίφημο” Παττακό, μόνο συνεπωνυμία, αυτός από την Κρήτη, εγώ από τη Μυτιλήνη. Το θέμα ήταν ότι κατά τη Μεταπολίτευση, ειδικά τα πρώτα χρόνια, αντιμετώπιζα φοβερά προβλήματα λόγω του επιθέτου. Ετσι χρησιμοποιούσα συνήθως το επίθετο της συζύγου μου για να κλείνω εισιτήρια ή τραπέζι».
Κατά τη Μεταπολίτευση αντιμετώπιζα προβλήματα λόγω του επιθέτου. Ετσι χρησιμοποιούσα συχνά το επίθετο της συζύγου μου για να κλείνω εισιτήρια ή τραπέζι.
Αμέσως μετά τις ιατρικές σπουδές παντρεύεται τη φιλόλογο Βιβή Γεωργαντίδου, τελειώνει τη διδακτορική διατριβή του και ειδικεύεται στη γενική χειρουργική στο Λαϊκό Νοσοκομείο δίπλα στον καθηγητή Γρηγόρη Σκαλκέα. Εκείνη την περίοδο, το 1982, νεαρός γιατρός, παίρνει την απόφαση της ζωής του: να συνεχίσει τις σπουδές του στις ΗΠΑ.
«Tότε το να πας στην Αμερική φάνταζε σαν διαστημικό ταξίδι. Eδωσα μεγάλο αγώνα να ειδικεύομαι, να ξενυχτώ και να υποστηρίζω με πενιχρά έσοδα την οικογένειά μου. Να φανταστεί κανείς ότι 38 ετών δεν είχα τελειώσει ακόμη τις σπουδές μου, μέχρι που και ο ίδιος ο πατέρας μου άρχισε να αμφιβάλλει αν συνεχίζω την Ιατρική. Μια φορά που ήρθα στην Ελλάδα γύρισε και μου είπε “ό,τι και αν συμβαίνει στην Αμερική, γιε μου, στον πατέρα σου πρέπει να το πεις”. Βέβαια έμαθα τόσα από τα εννέα χρόνια στην Ουάσιγκτον: ότι πας μπροστά με την εργασία, την αξία, το σπαθί σου. Κάποια στιγμή σκέφτηκα να γυρίσω πια στην Ελλάδα. Η σκέψη και μόνο της προσφοράς στους φίλους, στους συμπολίτες μου και γενικά στη χώρα μου με συνέπαιρνε.
Ακόμη και σήμερα, με όλες τις διακυμάνσεις, η πατρίδα μας είναι μοναδική. Ζούμε σε ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον, με καλό καιρό, δίπλα στη θάλασσα. Οι άνθρωποι είναι ζεστοί και καλοί. Οι παρέες μας, οι οικογένειές μας και οι φίλοι μας φτιάχνουν ένα προστατευτικό πλέγμα γύρω μας που μας γλιτώνει από καταθλίψεις και μοναξιά. Μπορεί ένας Αμερικανός να κερδίζει περισσότερα χρήματα, αλλά δεν έχει τη γαλήνη που προσφέρει η χώρα μας. Εδώ και με λιγότερα, με ένα ούζο και δυο φίλους θα περάσουμε καλύτερα τη μέρα.
Από την άλλη χρειάζεται να αλλάξουμε διάφορα σε αυτή τη χώρα, στην υγεία, την παιδεία, τη γραφειοκρατία, για να πάμε μπροστά. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πώς εξέδωσα δίπλωμα οδήγησης σε μία ώρα, ούτε το πώς αγόρασα το διαμέρισμα που έμενα σε 15 λεπτά χωρίς καμία οικονομική επιφάνεια.
Απλώς η μηνιαία οφειλή προς το δάνειο ήταν ίση με το μηνιαίο μίσθωμα. Ολα αυτά σε 15 λεπτά της ώρας, χωρίς καμία γραφειοκρατία».
Η δύναμη της αγάπης
Κάνουμε μια παύση από το φαγητό. Τον ρωτώ τι χρειάζεται να κάνουμε για να προστατεύουμε την καρδιά μας: «Να τρώμε σωστά, να ξεχάσουμε το κάπνισμα, να ασκούμαστε, και κάτι ακόμη: τα θετικά συναισθήματα, η αγάπη προς τους άλλους παίζουν ρόλο στη θωράκιση της υγείας μας. Οι άνθρωποι που είναι πικρόχολοι και στενόχωροι κινδυνεύουν πιο πολύ».
Χρειαζόμαστε λιγότερα από τα 130 νοσοκομεία, αλλά «έξυπνα» και σύγχρονα
Ο Στρατής Παττακός δεν κρύβει με λόγια τις μεταρρυθμίσεις που κατά τη γνώμη του χρειάζεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας, έτσι ώστε «ο κάτοικος των Αμπελοκήπων με τον κάτοικο της Ψερίμου και ο κάτοικος της Αλεξανδρούπολης με τον κάτοικο της Ζακύνθου να έχουν μια ισότιμη αντιμετώπιση στην περίθαλψη», όπως εξηγεί. «Αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου 130 νοσοκομεία σκορπισμένα σε όλη την επικράτεια, με ελλείψεις προσωπικού και εξοπλισμού, κάποια δε σε πολύ κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Πιστεύω ακράδαντα πως θα έπρεπε να γίνει μια μελέτη και να έχουμε πολύ λιγότερα νοσοκομεία, μεγάλα, από 1.000 κλίνες το καθένα, τα οποία θα λειτουργούν υποδειγματικά με προσωπικό, με σύγχρονα μηχανήματα, με πλήρη γκάμα υπηρεσιών υγείας προς τους πολίτες, η οποία θα καλύπτεται και με ελικόπτερα για τις αεροδιακομιδές στα μακρινά μέρη. Δεν σας φαίνεται κατ’ αρχάς παράλογο ότι έχουμε τόσα νοσοκομεία στο κέντρο της Αθήνας; Μπορούν νοσοκομεία που είναι κτισμένα πριν από δεκαετίες σε περιορισμένη έκταση στο κέντρο της πόλης να προσφέρουν σύγχρονες υπηρεσίες υγείας; Να χωρέσουν όλη αυτή την τεχνολογία και τους καταξιωμένους γιατρούς; Είναι σίγουρο ότι οι εξαιρετικοί αυτοί επιστήμονες σε ένα πιο άνετο, ευρύχωρο περιβάλλον θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερα. Λαμπρό παράδειγμα χωροταξίας είναι το Αττικόν που έχει αυτές τις προδιαγραφές», τονίζει.
Συνεπώς; «Γη μπορούμε να βρούμε για την ανοικοδόμηση νέων, άρτιων μονάδων. Χρειάζεται πολιτική βούληση αλλά και να εξηγήσει κανείς στον κόσμο ότι με λιγότερα και μεγαλύτερα νοσοκομεία η παροχή μοντέρνας περίθαλψης είναι υπέρ του πολίτη. Τα μικρά νοσοκομεία δεν μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και ο ασθενής το ξέρει. Υπάρχει επίσης θέμα πολιτικού κόστους. Ποιος συμπατριώτης μας θα δεχόταν να κλείσει στη μικρή του πόλη ένα νοσοκομείο; Εκεί πιστεύω θα πρέπει να δοθούν στους πολίτες της χώρας μας τα δεδομένα και να ληφθούν αποφάσεις με συζήτηση και δημοκρατικές διαδικασίες. Εχω γνωρίσει σχεδόν όλους τους υπουργούς Υγείας. Οσο φιλότιμοι και αν είναι, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν σε τέτοιο βαθμό τα απίστευτα προβλήματα που ανακύπτουν ώστε δεν μένει χρόνος για αλλαγές. Ο άλλος στόχος που θα έπρεπε να έχουμε είναι η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων και στη χώρα μας. Είναι σώφρον να βλέπουμε χιλιάδες Ελληνες φοιτητές Ιατρικής στο εξωτερικό; Εχουμε αναρωτηθεί ποτέ ότι στέλνοντας τα παιδιά μας να σπουδάσουν έξω, αφαιμάσσουμε το πλέον πολύτιμο κεφάλαιο που έχουμε στην πατρίδα μας; Ας τα σκεφτούμε όλα αυτά ενόψει των προκλήσεων όπως το brain drain, η βόμβα του δημογραφικού, η ρευστότητα που μας περιβάλλει. Κεντρικές πόλεις της επαρχίας θα δουν να ανθούν η παιδεία και η οικονομία, που αυτή τη στιγμή εξάγονται στο εξωτερικό».
Η νέα φουρνιά
«Ποια είναι η κακοδαιμονία της Ελλάδας; Είναι η δύναμη του Ελληνα ψηφοφόρου να επηρεάζει τους πολιτικούς και να τους κάνει διστακτικούς κάθε φορά που σχεδιάζουν μια αλλαγή. Στις μεγάλες χώρες, π.χ., παρότι λειτουργούν άψογα οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν είναι εύκολη η ατομική πρόσβαση στις διαδικασίες. Στον τόπο μας αυτό είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Κάθε φορά λοιπόν που πάμε να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα, θα βγει μια ομάδα που θίγεται και θα δώσει λυσσαλέα μάχη να σταματήσει τις εξελίξεις. Κάπως έτσι μένουμε στάσιμοι. Ομως βλέπω ελπίδα στη νέα γενιά. Νομίζω ότι η συνύπαρξή μου με τη νεότερη φουρνιά καρδιοχειρουργών και τις επιστημονικές αλλαγές που έφερε είναι η μεγαλύτερη ικανοποίησή μου. Η επιστροφή του γιου μου Γρηγόρη, γιατρού, ύστερα από 28 χρόνια στην Αμερική, είναι κάτι που μου έδωσε μεγάλη αισιοδοξία».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε απογευματινές ώρες στο «Pasaji», ένα μαγαζί που βρίσκεται στη Στοά Σπυρομήλιου στην καρδιά της πόλης, αλλά έχει ησυχία. Φάγαμε μια χωριάτικη σαλάτα και μετά άγριο σολομό μαριναρισμένο και ψημένο στο γκριλ. Ηταν όλα νοστιμότατα. Καθίσαμε στο εσωτερικό του καταστήματος, αν και έξω είναι επίσης ευχάριστα με χάζι στον κόσμο που περνάει από τη στοά. Ο κ. Παττακός ήπιε μια μπίρα, εγώ αναψυκτικό και πήραμε δύο εσπρέσο. Επειτα από «μάχη» ανέλαβε εκείνος τον λογαριασμό.
